Bilgi Bankası

Macrophomina Kök Çürüklüğü (Macrophomina phaseolina)

Macrophomina kök çürüklüğü, aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde özellikle sıcak, kuru ve stresli koşullarda görülen, toprak kaynaklı önemli bir fungal hastalıktır. Etmeni Macrophomina phaseolina, çok geniş konukçu yelpazesiyle birçok bitkide (ayçiçeği, pamuk, mısır, soya vb.) kök ve kök boğazı çürüklüğüne neden olur.

1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

Özellik Açıklama
Etmen Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid.
Yayılım Toprakta, bitki artıkları ve tohumla taşınan mikrosklerotlar aracılığıyla yayılır.
Yaşam Döngüsü Mikrosklerotlar 2–3 yıl toprakta canlı kalabilir; uygun koşullarda çimlenerek bitkiyi enfekte eder.
Uygun Koşullar 30–35 °C sıcaklık, düşük nem, kurak dönemler.

2. Belirtiler
Doku Belirti Açıklama
Kök Boğazı Gri–kahverengi lekeler ve dokusal zayıflama. Bitki kolayca devrilir.
Kökler Kuru, lifsi, yüzeyde siyah mikrosklerot birikimi. Kök kabuğu kolayca soyulur.
Gövde Alt Kısmı Koyu kahverengi–gri lekeler, iç dokularda kuruma. Su ve besin taşınması durur.
Yapraklar Alt yapraklardan başlayan solma, sararma ve dökülme. Bitki su stresine benzer belirtiler verir.
Tarlada Görünüm Düzensiz lekeler halinde kuruyan bitkiler. Şiddetli yıllarda popülasyon seyreler.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Yüksek sıcaklıklar (30–35 °C)

  • Kuraklık ve su stresi

  • Kumlu veya organik maddece fakir topraklar

  • Azot fazlalığı ve dengesiz gübreleme

  • Aynı arazide üst üste aspir, pamuk veya ayçiçeği ekimi

  • Toprakta düşük mikrobiyal aktivite

4. Kültürel Mücadele Önlemleri

Önlem Açıklama
Ekim Nöbeti 3–4 yıl boyunca konukçu bitkilerden kaçınılmalı.
Toprak İşleme Hasat sonrası derin sürüm yapılarak bitki kalıntıları gömülmeli.
Dengeli Gübreleme Potasyum ve kalsiyum takviyesi doku dayanıklılığını artırır.
Sulama Yönetimi Su stresi önlenmeli, özellikle çiçeklenme döneminde nem korunmalı.
Toprak Solarizasyonu Yaz aylarında 4–6 hafta plastik örtüyle mikrosklerot popülasyonu azaltılır.
Organik Madde Desteği Kompost ve mikrobiyal aktiviteyi artırıcı ürünler uygulanmalı.

5. Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele bu hastalıkta sınırlı etkilidir, çünkü patojen çoğunlukla bitki dokusu içinde ve toprakta derinlerde bulunur. Ancak tohumluk koruma ve erken dönem enfeksiyon önlemede bazı fungisitler kullanılabilir.

Etken Madde Uygulama FRAC Kodu Özellik
Fludioxonil Tohum ilaçlaması (2–3 mL/kg) 12 Koruyucu yüzey etkili.
Thiram Tohum koruma M3 Geniş spektrumlu yüzey koruyucu.
Carbendazim Erken dönem yaprak altı ve kök uygulaması 1 Sistemik, iç dokuda etkilidir.
Prothioconazole Toprak ve kök uygulaması 3 Dirençli dokularda etkili.

6. Biyolojik ve Biyoteknolojik Mücadele
Ajan / Ürün Etki Mekanizması
Trichoderma harzianum / T. viride Mikrosklerotları parçalar, rizosferde kolonizasyon yapar.
Bacillus subtilis Antifungal antibiyotikler (iturin, fengisin) üretir.
Pseudomonas fluorescens İndüklenmiş sistemik direnç (ISR) oluşturur.
Azotobacter spp. Bitki kök gelişimini destekler, patojen rekabetini azaltır.
Kompost Çayı / Mikrobiyal Gübreler Toprak mikrobiyotasını zenginleştirir.

7. Entegre Yönetim Stratejisi

  1. Sağlıklı ve ilaçlı tohum kullanımı.

  2. Kurak dönemlerde sulama takviyesi (özellikle fide gelişimi döneminde).

  3. Rotasyon + biyolojik ajan kombinasyonu.

  4. Hasat sonrası bitki artıkları temizliği.

  5. Yüksek sıcaklık dönemlerinde solarizasyon uygulaması.

  6. Toprak sağlığını koruyucu uygulamalar (kompost, mikrobiyal inokulantlar).

8. Ekonomik Önemi

  • Şiddetli yıllarda verim kaybı %60–80 olabilir.

  • Tohum ve kapsül gelişimi zayıflar, yağ oranı azalır.

  • Bitki ölümleri ve sıra boşlukları tarlada heterojen olgunlaşmaya yol açar.

İlaç Önerileri