Bilgi Bankası

Bakteriyel Solgunluk (Xanthomonas campestris pv. carthami)

Bakteriyel solgunluk, aspir (Carthamus tinctorius L.) üretiminde ciddi kayıplara yol açabilen, damar dokusunu tıkayarak bitkide sistemik solgunluk ve erken ölüm oluşturan önemli bir bakteriyel hastalıktır. Etmen Xanthomonas campestris pv. carthami, sıcak ve nemli koşullarda hızla yayılır ve özellikle çiçeklenme–kapsül dönemi enfeksiyonları en ağır zararı verir.

1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

Özellik Açıklama
Etmen Xanthomonas campestris pv. carthami (Gram-negatif, kamçılı bakteri).
Yaşam Döngüsü Tohum, bitki artıkları ve yabancı otlarda canlı kalabilir.
Yayılım Yağmur, rüzgar, böcekler ve sulama suyu ile yayılır.
Uygun Koşullar 28–34 °C sıcaklık, yüksek nem (%80–90), yaralı dokular.

2. Belirtiler
Doku Belirti Açıklama
Yapraklar Damar aralarında sarımsı lekeler, damar boyunca kahverengileşme. Zamanla damar nekrozu ve yaprak deformasyonu görülür.
Gövde Uzunlamasına koyu kahverengi–siyah çizgiler. Enfekte bitkilerde iletim demetleri tıkanır.
Kök Boğazı Doku yumuşaması ve renk değişimi. Su iletimi azalır, alt yapraklar solar.
Kapsüller ve Tohumlar Küçük, buruşuk, lekeli ve düşük çimlenme oranına sahip tohumlar. Tohumla taşınma riski yüksek.
Tarlada Görünüm Düzensiz solmuş bitkiler, kısmi veya tamamen kuruyan alanlar. Genellikle üstten aşağıya doğru solgunluk gözlenir.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcak (30–34 °C) ve nemli hava koşulları.

  • Yağmurlama sulama sistemleri → yaprak ıslaklığını artırır.

  • Yüksek azotlu gübreleme ve doku gevşemesi.

  • Hasat sonrası kalıntıların tarlada kalması.

  • Yabancı otlar ve gönüllü bitkiler (taşıyıcı konukçular).

4. Kültürel Mücadele Önlemleri

Önlem Açıklama
Sağlıklı Tohum Kullanımı Sertifikalı ve hastalıksız tohumlar tercih edilmeli.
Ekim Nöbeti 3–4 yıl aspir veya diğer Xanthomonas konukçuları ekilmemeli.
Sulama Yönetimi Yağmurlama yerine damla sulama uygulanmalı.
Dengeli Gübreleme Azot fazlalığı önlenmeli, potasyum artırılmalı.
Toprak Hijyeni Hasat sonrası bitki artıkları uzaklaştırılmalı.
Alet–Ekipman Dezenfeksiyonu %1 sodyum hipoklorit veya bakırlı çözeltilerle.

5. Kimyasal ve Bakteriyel Kontrol
Etken Madde / Ürün Kullanım Zamanı Etki Mekanizması
Bakır oksiklorür / Bakır hidroksit İlk belirtiler görüldüğünde Bakteriyel hücre duvarını tahrip eder.
Kasugamycin Şiddetli enfeksiyon başlangıcında Protein sentezini engeller.
Streptomycin sulfate Sınırlı ve kontrollü kullanım (yalnızca ruhsatlı alanlarda) RNA sentezini inhibe eder.
Mancozeb Koruyucu amaçlı kombinasyonlarda Çoklu yüzey etkili.
Biyolojik ajanlar (Bacillus amyloliquefaciens) Yaprak yüzey kolonizasyonu Antibakteriyel lipopeptit üretimi.


6. Biyolojik ve Organik Alternatifler
Ajan / Ürün Etki Mekanizması
Bacillus subtilis / B. velezensis Antibakteriyel bileşik (iturin, fengisin) üretimi.
Pseudomonas fluorescens Rizobakteriyel kolonizasyon, indüklenmiş direnç (ISR).
Kitozan + Bakır kombinasyonu Savunma aktivasyonu ve yüzey koruyucu bariyer.
Propolis ve bitkisel ekstraktlar Doğal antibakteriyel etkili (fenolik bileşik içerikli).

7. Entegre Yönetim Önerileri

  1. Sağlıklı, ilaçlı tohum kullanımı (fludioxonil + bakır karışımı).

  2. Yağış ve sulama sonrası gözlem yapılmalı.

  3. İlk belirtilerde bakır veya kasugamycin uygulanmalı.

  4. Ağır enfeksiyonlu alanlar farklı parselde izole edilmeli.

  5. Biyolojik ajan uygulamaları erken dönemde başlatılmalı.

  6. Toprak solarizasyonu yaz döneminde uygulanabilir.

8. Ekonomik Önemi

  • Verim kaybı %50’ye kadar çıkabilir.

  • Tohumluk üretimi engellenir, çimlenme düşer.

  • Ağır enfeksiyonlarda tam bitki ölümleri görülebilir.

İlaç Önerileri