Bilgi Bankası

Aspir Mozaik Virüsü (CarMV – Carthamus Mosaic Virus)

Aspir Mozaik Virüsü (CarMV), aspir bitkisinde (Carthamus tinctorius L.) görülen viral bir hastalık olup, yapraklarda mozaik desenli kloroz, bodurluk ve gelişme geriliğiyle kendini gösterir. Etmen, tohum, vektör böcekler ve mekanik yollarla yayılabilir. Özellikle yüksek sıcaklık ve yoğun yaprak teması olan tarlalarda hızla ilerler.

1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi

Özellik Açıklama
Etmen Carthamus Mosaic Virus (CarMV)
Virüs Grubu Potyvirus grubuna yakın, tek iplikli RNA virüsü
Yayılım Şekli Tohum, mekanik temas, yaprak biti (Aphis gossypii, Myzus persicae) gibi vektörlerle taşınır
Yaşam Döngüsü Virüs konukçu bitkide sistemik olarak yayılır; tohum kabuğunda ve embriyoda kalabilir
Uygun Koşullar 20–28 °C sıcaklık, kuru hava, yaprak biti popülasyonunun yüksek olduğu dönemler

2. Belirtiler
Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Yapraklar Açık yeşil–sarı mozaik desenler, damar çevresinde klorotik alanlar En belirgin semptom; yapraklarda asimetrik renk değişimi oluşur
Sürgünler Kısalmış internodlar, bodurluk Bitki gelişimi zayıflar
Çiçekler ve Kapsüller Küçük, şekilsiz çiçekler, düşük tohum dolumu Yağ oranı düşer, verim kaybı yaşanır
Genel Görünüm Düzensiz büyüme, renk kontrastı yüksek mozaik desen Şiddetli enfeksiyonda bitki erken solar

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Tohumla bulaşmış materyal kullanımı

  • Yaprak biti popülasyonunun artışı

  • Yetersiz yabancı ot kontrolü (konukçu türler: Chenopodium, Sonchus, Capsella)

  • Aynı tarlada sürekli aspir ekimi

  • Tarla işçiliği sırasında bitkiden bitkiye temas

4. Kültürel Mücadele Önlemleri

Önlem Açıklama
Sağlıklı Tohum Kullanımı Virüssüz, sertifikalı tohumlar kullanılmalı
Yaprak Biti Kontrolü Entegre zararlı yönetimiyle vektör popülasyonu baskılanmalı
Yabancı Ot Mücadelesi Virüs taşıyıcısı olabilen otlar temizlenmeli
Erken Ekim Yaprak biti yoğunluğunun düşük olduğu dönemlerde ekim yapılmalı
Mekanik Temastan Kaçınma Budama ve bakım işlemleri kuru havalarda yapılmalı
Rotasyon Aynı tarlaya en az 3 yıl boyunca aspir ekilmemeli

5. Kimyasal Mücadele

Virüslere karşı doğrudan kimyasal mücadele yoktur; kontrol, vektör böceklerin baskılanmasıyla sağlanır.

Hedef Etken Madde IRAC Kodu Açıklama
Yaprak Bitleri Imidacloprid 4A Sistemik neonicotinoid, erken dönemde etkili
Yaprak Bitleri Flonicamid 29 Beslenmeyi durdurur, virüs bulaşmasını azaltır
Alternatif Spirotetramat 23 Bitki sistemine taşınır, uzun süreli koruma sağlar

6. Biyoteknolojik ve Biyolojik Önlemler
Yöntem / Ajan Etki Mekanizması
Mycorrhiza uygulamaları Bitki savunma sistemini güçlendirir
Bacillus subtilis / Pseudomonas fluorescens ISR (indüklenmiş sistemik direnç) oluşturur
Silikat bazlı ürünler Hücre duvarını güçlendirerek virüs girişini zorlaştırır
Deniz yosunu ekstraktları Bitkinin antiviral savunma genlerini aktive eder

7. Entegre Yönetim Önerileri

  1. Virüssüz tohum + erken ekim kombinasyonu

  2. Yaprak bitlerine karşı düzenli izleme ve kontrollü insektisit kullanımı

  3. Yabancı ot kontrolü (konukçuların ortadan kaldırılması)

  4. Bitkiler arası temasın sınırlandırılması

  5. Toprak sağlığını artıran mikrobiyal uygulamalar

  6. Hasat sonrası artıkların imhası ve solarizasyon

8. Ekonomik Önemi

  • Şiddetli enfeksiyonlarda verim kaybı %50’ye kadar çıkabilir.

  • Yağ oranı azalır, tohum kalitesi düşer.

  • Tohum üretim alanlarında CarMV varlığı, tohum sertifikasyonunu engeller.

İlaç Önerileri