Cucumovirus Enfeksiyonları (Cucumber mosaic virus – CMV) Cucumber Mosaic Virus (CMV) , aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde görülen yaygın bir RNA virüsü olup, yapraklarda mozaik, buruşma, bodurluk ve çiçek deformasyonlarına neden olur. CMV çok geniş bir konukçu yelpazesine sahiptir (1.000’den fazla bitki türü) ve aspirde tohum, yaprak biti ve mekanik yollarla bulaşır.
1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Özellik Açıklama
Etmen Cucumber Mosaic Virus (CMV)
Virüs Grubu Cucumovirus (Bromoviridae familyası)
Genetik Yapı Pozitif polariteli, tek iplikli RNA
Yayılım Şekli Aphis gossypii , Myzus persicae gibi yaprak bitleri (non-persistent taşınma), tohum, enfekte bitki kalıntıları
Uygun Koşullar 20–28 °C sıcaklık, yüksek yaprak biti yoğunluğu
2. Belirtiler
Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Yapraklar Açık yeşil–sarı mozaik desen, kıvrılma ve deformasyon. Fotosentez azalır, yapraklar kırılgan hale gelir.
Sürgünler Kısalmış boğum araları, zayıf büyüme. Bitki bodurlaşır, gelişme geriliği oluşur.
Çiçekler Anormal şekillenmiş, yeşilimsi çiçek yaprakları (virescence ). Çiçekler dökülür veya kısır olur.
Kapsüller ve Tohumlar Küçük, dolmayan kapsüller; düşük çimlenme oranı. Yağ oranı düşer, tohumlar buruşuk hale gelir.
Genel Görünüm Mozaik desenli, bodur ve sararmış bitkiler. Şiddetli enfeksiyonda bitki ölümü görülebilir.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Yaprak bitlerinin yoğunluğu yüksek alanlar.
CMV konukçusu yabancı otların (örneğin Chenopodium , Amaranthus , Capsella ) varlığı.
Enfekte tohum kullanımı.
Tekrarlanan aspir veya ayçiçeği ekimi.
Yetersiz yabancı ot ve vektör kontrolü.
4. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Sağlıklı Tohum Kullanımı Sertifikalı, virüssüz tohumlar tercih edilmeli.
Yaprak Biti Mücadelesi Erken dönemde insektisit veya biyolojik ajanlarla kontrol sağlanmalı.
Yabancı Ot Yönetimi Tarla ve çevresindeki yabancı otlar temizlenmeli.
Ekim Zamanı Yaprak bitlerinin düşük olduğu dönemlerde erken ekim yapılmalı.
Bitki Teması Azaltılmalı Tarımsal işlemler kuru havalarda yapılmalı.
Rotasyon 3–4 yıl boyunca konukçu bitkiler ekilmemeli.
5. Kimyasal Mücadele (Dolaylı – Vektör Kontrolü)
Hedef Etken Madde IRAC Kodu Etki Tipi
Yaprak Bitleri Imidacloprid 4A Sistemik, uzun etkili
Yaprak Bitleri Flonicamid 29 Beslenmeyi durdurur, virüs bulaşmasını azaltır
Yaprak Bitleri Acetamiprid 4A Kontak ve mide etkili
Alternatif Pirimicarb 1A Selektif, yaprak bitlerine özel etki
6. Biyolojik ve Organik Alternatifler
Ajan / Ürün Etki Mekanizması
Bacillus subtilis Yaprak yüzeyinde kolonizasyon ve antiviral enzim üretimi.
Pseudomonas fluorescens ISR (indüklenmiş sistemik direnç) oluşturur.
Kitozan Bitki savunma genlerini aktive eder.
Neem Yağı (Azadirachtin) Yaprak biti popülasyonunu baskılar.
Deniz yosunu ekstraktı Bitki bağışıklığını destekler.
7. Entegre Yönetim Stratejisi (IPM)
Virüssüz tohum + erken ekim kombinasyonu.
Yaprak bitleri için izleme ve erken müdahale.
Yabancı ot temizliği (konukçu rezervuarların ortadan kaldırılması).
Bitki savunmasını artıran biyo-ajan uygulamaları.
Kimyasal mücadelede IRAC rotasyonu uygulanmalı.
Enfekte bitkiler erken dönemde sökülüp imha edilmeli.
8. Ekonomik Önemi
Şiddetli enfeksiyonlarda verim kaybı %60–70 ’e kadar çıkabilir.
Tohum ve kapsül gelişimi durur , yağ oranı düşer.
Tohum üretimi ve ihracatında karantina engelleri oluşturabilir.
