Pamuk Yaprak Biti (Aphis gossypii) Pamuk yaprak biti (Aphis gossypii) , aspir bitkilerinde görülen en yaygın emici zararlılardan biridir. Zararı hem doğrudan bitki özsuyunu emerek hem de virüs taşımak suretiyle dolaylı yoldan gerçekleşir. Özellikle sıcak ve nemli koşullarda koloniler hâlinde çoğalır ve kısa sürede geniş alanlara yayılabilir.
1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi
Özellik Açıklama
Bilimsel Adı Aphis gossypii (Glover)
Takımı / Ailesi Hemiptera / Aphididae
Ergin Rengi Sarı-yeşil, açık kahverengi veya siyah tonlarda
Boyut 1,5–2,0 mm
Kanatlı Formlar Koloni yoğunluğu arttığında görülür, yayılımı sağlar
Kışı Geçirme Şekli Yumurta veya yeşil bitki üzerinde nimf olarak
Üreme Şekli Partenogenetik (eşeysiz); yıl boyunca üreme mümkündür
Döl Sayısı Uygun koşullarda yılda 10–15 döl verebilir
2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Doğrudan Zarar Bitki özsuyunu emer, yapraklar bükülür, sararır ve kurur.
Dolaylı Zarar Cucumber Mosaic Virus (CMV) gibi virüsleri taşır.
Balözü Salgısı Yaprak ve kapsül yüzeyinde yapışkan tabaka (fumajin) oluşturur.
Çiçek ve Kapsüller Kapsül gelişimi zayıflar, tohum kalitesi düşer.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Sıcak (25–30 °C) ve nemli ortamlar
Aşırı azotlu gübreleme (bitkide yumuşak doku gelişimi)
Sık ekim ve yabancı ot varlığı (örneğin Chenopodium , Amaranthus )
Yağışsız dönemlerde popülasyon artışı
4. Belirtiler
Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Genç Yapraklar Kıvrılma, solma, sararma Emgi sonucu turgor kaybı
Yaprak Altları Yoğun koloni ve balözü tabakası Fumajin gelişimi
Çiçek Başları Kuruma, şekil bozukluğu Özsu kaybı nedeniyle gelişme durur
Kapsüller Dolmama ve deformasyon Yağ oranı düşer
5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Coccinella septempunctata (Uğur böceği) Kolonileri tüketir
Chrysoperla carnea (Yeşil zar kanatlı) Nimfleri aktif avcıdır
Aphidius colemani (Parazitoid yaban arısı) Parazitlenmiş bireylerde mumya oluşturur
Syrphus corollae (Sinek larvası) Emici zararlıları yok eder
Beauveria bassiana (entomopatojen mantar) Kolonilerde biyokontrol etkisi sağlar
6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Erken Ekim İlkbaharda zararlı yoğunluğu artmadan önce ekim yapılmalı
Yabancı Ot Mücadelesi Konukçu bitkiler (yabancı otlar) temizlenmeli
Dengeli Gübreleme Aşırı azotlu gübrelerden kaçınılmalı
Bitki Sıklığı Hava akımı artırılarak nem azaltılmalı
Artık Yönetimi Hasat sonrası bitki artıkları temizlenmeli
7. Kimyasal Mücadele
Etken Madde IRAC Kodu Etki Şekli Özellik
Imidacloprid 4A Sistemik Uzun etkili, erken dönemde etkili
Flonicamid 29 Beslenmeyi durdurur Virüs bulaşmasını azaltır
Spirotetramat 23 Translaminar sistemik Nimf ve ergin evrede etkili
Acetamiprid 4A Kontak + mide etkili Çiçeklenme öncesi uygulanmalı
Azadirachtin (Neem Yağı) — Biyolojik Doğal düşmanları korur
8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)
Eşik değer: 10 bitkide 20’den fazla yaprak biti varsa mücadele başlatılmalı.
Doğal düşman gözlemi yapılmalı, kimyasal uygulama buna göre planlanmalı.
Flonicamid + biyolojik ajan kombinasyonu kullanılabilir.
Konukçu yabancı otlar ve bitki artıkları tarladan uzaklaştırılmalı.
Küçük parsellerde Neem yağı ve Beauveria bassiana uygulaması tercih edilmeli.
9. Ekonomik Önemi
Şiddetli bulaşmalarda verim kaybı %40–60 ’a kadar ulaşabilir.
Yağ oranı azalır , tohum kalitesi düşer.
Virüs taşınması sonucu sekonder hastalıklar yayılır.
