Beyazsinekler, aspir bitkilerinde (Carthamus tinctorius L.) önemli zarar oluşturan emici-sökücü ağız yapısına sahip zararlılardır. En yaygın iki tür; Tütün beyazsineği (Bemisia tabaci) ve Sera beyazsineği (Trialeurodes vaporariorum)’dur. Her iki tür de doğrudan bitki özsuyunu emerken balözü salgısı ve virüs taşınımı ile dolaylı zararlar meydana getirir.
1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi
Özellik
Bemisia tabaci
Trialeurodes vaporariorum
Ergin Rengi
Krem-beyaz, vücut sarımsı
Beyaz tozlu kanatlı
Boyut
1,0–1,2 mm
1,2–1,5 mm
Yumurtlama Alanı
Yaprak alt yüzeyi
Yaprak alt yüzeyi
Larva / Nimf Dönemi
Yassı, sabit konumda beslenir
Benzer şekilde emgi yapar
Kışı Geçirme Şekli
Ergin veya pupa halinde bitki kalıntılarında
Seralarda ve sıcak alanlarda aktif
Uygun Koşullar
25–32 °C sıcaklık, %60–80 nem
20–28 °C sıcaklık, seralarda stabil gelişim
Döl Sayısı
8–12 döl / yıl
10–15 döl / yıl
2. Zarar Şekli
Zarar Tipi
Açıklama
Doğrudan Zarar
Yaprak alt yüzeyinde emgi yaparak hücre özsuyunu emer, yapraklar sararır ve solgunlaşır.
Dolaylı Zarar
Balözü salgısı sonucu yapışkan yüzey oluşur; fumajin mantarı gelişir ve fotosentez engellenir.
Virüs Taşınımı
Bemisia tabaci, Cucumber Mosaic Virus (CMV) gibi virüsleri taşır.
Bitki Gelişimi
Sürekli emgi sonucu zayıf büyüme, bodurluk, düşük kapsül gelişimi oluşur.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Sıcak, nemli ve kapalı ortamlar (özellikle seralar).
Aşırı azotlu gübreleme → yumuşak dokulu bitkiler zarara açık hale gelir.
Yabancı ot yoğunluğu (Amaranthus, Chenopodium, Solanum türleri) konukçuluk yapar.
Yetersiz havalandırma ve sık ekim.
Bitki artıkları ve atık gübre birikimi, kışı geçiren pupalar için sığınak oluşturur.
4. Belirtiler
Bitki Kısmı
Belirti
Açıklama
Yaprak Altı
Beyaz, tozlu görünüm (ergin kolonileri)
Yoğun emgi alanları sararır
Yaprak Üstü
Yapışkan balözü tabakası
Fumajin mantarı gelişir, siyahlaşma olur
Sürgün ve Çiçekler
Zayıf gelişim, kuruma
Fotosentez azalır, su dengesi bozulur
Genel Görünüm
Solgun, yapışkan bitki örtüsü
Bitkiler güçsüzleşir, verim azalır
5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür
Etkisi
Encarsia formosa (Parazitoid yaban arısı)
Beyazsinek pupalarını parazitleştirir.
Eretmocerus eremicus (Parazitoid)
Pupa döneminde etkili biyokontrol sağlar.
Macrolophus pygmaeus (Avcı böcek)
Ergin ve larvaları avlar.
Amblyseius swirskii (Yırtıcı akar)
Yumurtalar ve genç nimfler üzerinde etkilidir.
Beauveria bassiana (Entomopatojen mantar)
Koloni popülasyonlarını azaltır.
6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem
Açıklama
Yabancı Ot Kontrolü
Konukçu otlar tarladan uzaklaştırılmalı.
Sarı Yapışkan Tuzaklar
Uçuş aktivitesi ve populasyon yoğunluğu izlenmeli.
Bitki Artığı Yönetimi
Hasat sonrası kalıntılar yok edilmeli.
Dengeli Gübreleme
Aşırı azot yerine potasyum ağırlıklı gübreleme yapılmalı.
Uygulama notu:
• İlaçlama sabah erken saatlerde yapılmalı.
• Popülasyonun %50’sinden fazlası larva dönemindeyse uygulama yapılmalıdır.
• Aynı IRAC grubuna ait etken maddeler art arda kullanılmamalıdır (direnç yönetimi).
