Aspir Tohum Biti (Bruchus spp.) Aspir tohum biti (Bruchus spp.) , aspir üretiminde tohum dolumu ve depolama aşamalarında ciddi ekonomik kayıplara neden olan bir zararlıdır. Zararlı, özellikle çiçeklenme sonrası kapsüllerde yumurtlayarak gelişimini tamamlar ve tohumun iç kısmında beslenerek hem çimlenme oranını hem de yağ kalitesini düşürür .
1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi
Özellik Açıklama
Bilimsel Adı Bruchus chinensis , Bruchus lentis , Bruchus ervi , Bruchus carthami
Takımı / Ailesi Coleoptera / Bruchidae
Ergin Görünümü 3–4 mm boyunda, kısa oval vücutlu, gri-kahverengi desenli böcek
Yumurtlama Dişiler yumurtalarını olgunlaşmakta olan kapsül üzerine bırakır.
Larva Dönemi Yumurtadan çıkan larva tohum kabuğunu delerek içeri girer ve embriyo ile beslenir.
Pupa Dönemi Tohum içinde gelişimini tamamlar.
Kışı Geçirme Şekli Ergin veya pupa olarak depolanmış ürünlerde.
Döl Sayısı Genellikle yılda 1 döl verir.
2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Tohum Zararı Larva tohumun iç kısmını oyarak embriyoyu yer.
Depo Zararı Erginler depolarda yumurta bırakmaya devam eder, populasyon artar.
Çimlenme Kaybı İç kısmı boşalan tohumlar çimlenemez.
Kalite Düşüşü Yağ oranı azalır, aspir yağı verimi düşer.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Ilıman ve kuru iklim koşulları gelişme için uygundur.
Olgunlaşma döneminde tarlada uzun süre kalan kapsüller zararlanmayı artırır.
Hasat sonrası temizlenmemiş depolar erginlerin barınmasına olanak sağlar.
Nem oranı %12’nin üzerindeki depolama koşulları larva gelişimini hızlandırır.
Aynı depoda eski ürünlerin bulunması bulaşma riskini artırır.
4. Belirtiler
Bitki / Ürün Kısmı Belirti Açıklama
Kapsül Küçük delikler, renk değişimi Yumurtlama alanı
Tohum Delikler, içi boşalmış tohumlar Larva beslenmesi sonucu
Depolanmış Ürün Unumsu kalıntı, delikli tohumlar Ergin çıkış delikleri görülür
Genel Görünüm Kalite ve ağırlık kaybı Verim düşüklüğü ve yağ azalması
5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Dinarmus basalis Tohum içindeki larvaları parazitleştirir.
Eupelmus orientalis Larva parazitoidi olarak etkilidir.
Bracon hebetor Pupa ve larvalar üzerinde etkilidir.
Beauveria bassiana Entomopatojen mantar olarak depo zararlılarında etkilidir.
6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Erken Hasat Olgun kapsüller tarlada uzun süre bırakılmamalı.
Temiz Depolama Her sezon öncesi depo temizlenip dezenfekte edilmeli.
Nem Kontrolü Depo nemi %10–12 seviyesinin altında tutulmalı.
Ayrı Depolama Eski ve yeni ürünler aynı depoda tutulmamalı.
Güneşleme ve Eleme Ürün kurutulup eleklerden geçirilerek zararlılar uzaklaştırılmalı.
7. Kimyasal Mücadele
Uygulama Notu:
Kimyasal mücadele hasat sonrası yapılmalıdır.
Depo ilaçlamasında ürünle temas etmemeye dikkat edilmelidir.
Phosphine uygulaması sızdırmaz ortamda profesyonel personel tarafından yapılmalıdır.
8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)
Hasat sonrası hızlı kurutma ve temizleme.
Depo sıcaklığı 15 °C’nin altında tutulmalı.
Feromon tuzaklarıyla izleme yapılmalı.
Biyolojik parazitoitler (Dinarmus spp., Bracon spp.) kullanılmalı.
Kimyasal mücadele son çare olarak uygulanmalıdır.
9. Ekonomik Önemi
Şiddetli bulaşmalarda tohum verimi %30–60 azalır.
Çimlenme oranı ve yağ kalitesi düşer.
Depolama süresince populasyon artışı yla zarar katlanır.
