Bilgi Bankası

Kırma Böcekleri (Rhyzopertha dominica Tribolium castaneum)

Kırma böcekleri, aspir üretiminde depolama ve uzun süreli muhafaza aşamalarında görülen en önemli zararlı böceklerdendir. Özellikle Rhyzopertha dominica (Tahıl kırma böceği) ve Tribolium castaneum (Küçük kırma böceği) türleri, aspir tohumlarını kemirerek ağırlık kaybına, kalite düşüşüne ve küf gelişimine yol açar.

1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi

Özellik Rhyzopertha dominica Tribolium castaneum
Takım / Aile Coleoptera / Bostrichidae Coleoptera / Tenebrionidae
Ergin Görünümü 2–3 mm, silindirik, kahverengi 3–4 mm, yassı ve kırmızımsı kahverengi
Larva Görünümü Beyaz, kıvrık, yumuşak vücutlu Kirli beyaz, kısa ve hareketli
Yaşam Döngüsü 4–6 hafta, 5–6 döl/yıl 5–8 hafta, 6–7 döl/yıl
Yumurtlama Tohum ve kırık taneler arasına Unumsu materyal üzerine
Kışı Geçirme Şekli Ergin veya larva olarak depoda Larva veya ergin olarak ürün içinde
Uygun Sıcaklık 28–32 °C 27–30 °C
Nem Gereksinimi %60–70 %65–75

2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Doğrudan Zarar Tohumun iç kısmını kemirip yer, boş tohumlar oluşturur.
Dolaylı Zarar Tohum tozu ve dışkılar ürün kalitesini düşürür.
Depo Zararları Üründe sıcaklık artışı ve küf gelişimi görülür.
Yağ ve Kalite Kaybı Tohum içeriğindeki yağ oranı azalır.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Yüksek sıcaklık (25–35 °C) ve yüksek nem (%65–75) zararlının gelişimini hızlandırır.

  • Kırık ve çatlak tohumlar, yumurtlama için uygun alan oluşturur.

  • Uzun süre depolama, popülasyon artışını destekler.

  • Yetersiz temizlik, eski ürün kalıntıları ve çuvallar bulaşma kaynağıdır.

  • Küçük, havalandırmasız depolar zararı artırır.

4. Belirtiler

Belirti Türü Açıklama
Tohum Delikleri Ergin çıkış delikleri (1 mm çapında).
Toz Oluşumu Kırılmış tohum ve larva dışkısı karışımı.
Küf ve Isınma Tohum yüzeyinde sıcaklık artışı ve nemli görünüm.
Koku Ekşi veya bozuk yağ kokusu (özellikle Tribolium türlerinde).

5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Anisopteromalus calandrae Larva ve pupaları parazitleştirir.
Lariophagus distinguendus Tohum içindeki larvalar üzerinde etkilidir.
Habrobracon hebetor Tribolium ve Rhyzopertha larvalarını parazitleştirir.
Beauveria bassiana Entomopatojen mantar olarak depolarda etkilidir.

6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Depo Temizliği Ürün öncesi tüm yüzey ve ekipman temizlenmeli.
Kurutma Tohum nemi %10’un altına düşürülmeli.
Havalandırma Depoda hava akışı sağlanmalı, sıcaklık < 25 °C olmalı.
Eski Ürün Kalıntıları Yeni ürünle temas etmeden uzaklaştırılmalı.
Ambalajlama Sızdırmaz ve ışık geçirmeyen torbalar tercih edilmeli.

7. Kimyasal Mücadele
Etken Madde Etki Şekli IRAC Kodu
Phosphine (AlP, Mg₃P₂) Fumigant gaz, depo ilaçlaması 24A
Deltamethrin Temas etkili 3A
Permethrin Temas + mide etkili 3A
Beauveria bassiana Biyolojik, entomopatojen mantar 14
Azadirachtin Doğal, beslenmeyi durdurur —

Uygulama Notu:

  • Fumigasyon yalnızca yetkili personel tarafından yapılmalıdır.

  • Depo yüzey ilaçlamaları ürün alınmadan uygulanmalıdır.

  • Aynı IRAC grubundaki ilaçlar ardışık kullanılmamalıdır.

8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)

  1. Depo sıcaklık ve nemi izlenmeli.

  2. Ürün öncesi fumigasyon ve yüzey ilaçlaması yapılmalı.

  3. Feromon tuzakları ile populasyon takibi sağlanmalı.

  4. Biyolojik kontrol (Beauveria + Lariophagus) kullanılmalı.

  5. Fiziksel kontrol: Düşük sıcaklıkta (5–10 °C) depolama etkili olur.

9. Ekonomik Önemi

  • Şiddetli bulaşmalarda ürün kaybı %30–50’ye ulaşabilir.

  • Tohum ve yağ kalitesi bozulur, aspir yağı pazar değeri düşer.

  • Depo içi sıcaklık artışı ikincil küf gelişimini tetikler.

İlaç Önerileri