Bilgi Bankası

Helicoverpa armigera

Helicoverpa armigera, aspir bitkisinde en önemli çiçek ve kapsül zararlısı olarak bilinir. Larvalar özellikle çiçek, tomurcuk ve kapsül dokularında beslenerek tohum kaybı, kapsül deformasyonu ve verim düşüşüne neden olur. Bu zararlı ayrıca pamuk, domates ve mısır gibi birçok konukçuda da görülen polifag bir türdür.

1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi

Gelişim Evresi Tanım
Yumurta Tek tek bırakılır, 0.4 mm çapında, beyazımsı renkte; yaprak, tomurcuk ve kapsül yüzeyine bırakılır.
Larva (Tırtıl) 1. evrede açık yeşil, olgun dönemde 35–40 mm uzunluğunda; sarı, yeşil veya kahverengi tonlarında olabilir.
Pupa Toprakta 3–5 cm derinde oluşur; 12–14 mm uzunluğunda, kahverengidir.
Ergin (Kelebek) 35–40 mm kan açıklığı, ön kanatlar zeytuni-kahverengi, arka kanatlar açık sarı ve siyah benekli.
Yaşam Döngüsü 25 °C’de 25–30 günde tamamlanır.
Kışı Geçirme Şekli Pupa halinde toprakta.

2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Tomurcuk ve Çiçek Zararı Larvalar tomurcukları ve çiçekleri kemirir, dökülmeye neden olur.
Kapsül Zararı Kapsül içine girip tohumları yer; çıkış deliği genellikle belirgindir.
Tohum Kaybı Tohumların tamamı yenebilir veya zarar görür.
İkincil Enfeksiyonlar Açılan kapsül yüzeylerinden mantar (özellikle Aspergillus, Botrytis) enfeksiyonları girer.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • 25–32 °C sıcaklık ve düşük nem popülasyonu artırır.

  • Sık ekim ve yoğun bitki örtüsü, larvalar için korunaklı ortam sağlar.

  • Aynı tarlada pamuk, ayçiçeği veya domates ekimi bulaşma riskini artırır.

  • Çiçeklenme–kapsül dönemi, en hassas evredir.

4. Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Tomurcuklar Kemirilmiş ve dökülmüş tomurcuklar Larva beslenmesi sonucu
Kapsüller Dış yüzeyde delikler, iç tohum kaybı Tipik zarar şekli
Yaprak ve Gövde Nadiren zarar görür Yoğun popülasyonda ikincil zarar
Tarlada Görünüm Çiçek dökülmesi, verim azalması Özellikle kenar sıralarda yoğun

5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Trichogramma evanescens Yumurtaları parazitleştirir.
Habrobracon hebetor Larva parazitoiti, yüksek etkinlikte.
Nesidiocoris tenuis Yumurta ve larvaları tüketir.
Chrysoperla carnea Larvalarla beslenen avcı böcek.
Bacillus thuringiensis (Bt) Biyopestisit olarak mide zehiri etkisi.

6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Ekim Nöbeti Aynı tür veya konukçu bitkilerle ardışık ekim yapılmamalı.
Tarlada Temizlik Hasat sonrası bitki artıkları derin sürülerek yok edilmeli.
Tuzak Bitkiler Mısır ve pamuk gibi cezbedici bitkilerle erken populasyon kontrolü yapılabilir.
Feromon Tuzakları Ergin populasyon takibi ve erken uyarı sağlar.
Gece Sulaması Yumurtlamayı ve larva aktivitesini azaltabilir.

7. Kimyasal Mücadele
Etken Madde Etki Şekli IRAC Kodu
Indoxacarb Mide + temas etkili, sinir sistemi inhibitörü 22A
Emamectin benzoate Mide zehiri, sinirsel etki 6
Spinosad Mide + temas etkili biyolojik kökenli 5
Lambda-cyhalothrin Temas + mide etkili 3A
Bacillus thuringiensis (Bt) Biyolojik mide zehiri 11A

Uygulama Notu:

  • İlaçlama, larvalar küçükken (1.–2. dönem) yapılmalıdır.

  • Aynı IRAC grubundaki ürünler ardışık kullanılmamalıdır.

  • Ergin kelebek yoğunluğu feromon tuzaklarla izlenmelidir.

8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)

  1. Feromon tuzakları ile erken uyarı sistemi kurulmalı.

  2. Biyolojik kontrol (Trichogramma, Bt) öncelikli kullanılmalı.

  3. Larva evresi izlenerek eşik değer aşıldığında ilaçlama yapılmalı.

  4. Direnç yönetimi için IRAC rotasyonu uygulanmalı.

  5. Hasat sonrası derin sürüm pupaları yok eder.

9. Ekonomik Önemi

  • Yoğun bulaşmada verim kaybı %30–60’a ulaşabilir.

  • Tohum verimi ve yağ oranı azalır.

  • İhracat kalitesi düşer, kapsüller boş veya çürük hale gelir.

İlaç Önerileri