Bilgi Bankası

Apion carthami

Apion carthami, aspir bitkisinde özellikle gövde ve kapsül dönemi boyunca zarar yapan küçük hortumlu böcek türüdür. Larvalar bitkinin gövde dokusu ve kapsülleri içinde beslenerek mekanik zayıflamaya, çiçek ve tohum kayıplarına, ayrıca ikincil fungal enfeksiyonlara neden olur.

1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi

Gelişim Evresi Tanım
Yumurta Tek tek gövde veya kapsül dokusuna bırakılır.
Larva Bacakssız, beyazımsı renkte, C şeklinde kıvrık; 3–4 mm uzunlukta.
Pupa Gövde içi veya toprakta oluşur.
Ergin 2–3 mm uzunluğunda, gri–siyah renkli, hortumlu görünüm.
Yaşam Döngüsü 4–6 hafta; sıcak koşullarda yılda 2–3 döl verebilir.
Kışı Geçirme Şekli Ergin olarak toprakta veya bitki artıkları arasında.

2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Gövde Delikleri Larvalar gövde içinde tüneller açar; iletim dokusu zarar görür.
Kapsül Zararı Kapsül duvarını delip tohumlara ulaşır; boş veya yarı dolu tohumlar oluşur.
Zayıflama ve Kırılma Gövde içi tahribat sonucu bitkiler kırılabilir.
Verim Kaybı Tohum kaybı %20–40’a kadar çıkabilir.
İkincil Hastalıklar Açılan deliklerden Fusarium, Aspergillus gibi mantarlar girer.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcak ve kuru iklimlerde popülasyonu hızla artar.

  • Aynı arazide art arda aspir ekimi, bulaşmayı artırır.

  • Yoğun bitki örtüsü, erginlerin saklanmasına uygun ortam sağlar.

  • Hasat sonrası bitki artıkları temizlenmezse, larva pupaları burada kışlar.

  • Toprakta gevşek ve organik maddece zengin alanlar, pupa gelişimini kolaylaştırır.

4. Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Gövde Tünel, delik, zamk akıntısı Larva beslenme izi
Kapsül Dış yüzeyde delikler, tohum dökülmesi Tipik zarar belirtisi
Tarlada Görünüm Solgun veya devrilmiş bitkiler Gövde içi zayıflama sonucu

5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Bracon hebetor Larva ve pupa döneminde parazitleştirir.
Trichogramma spp. Yumurta paraziti.
Beauveria bassiana Entomopatojen mantar etkili.
Nemli toprak bakterileri (Bacillus thuringiensis) Larva döneminde toksik etki.

6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Derin Sürüm Pupa ve larvaları yok eder.
Bitki Artığı Temizliği Hasat sonrası tüm sap ve kapsül artıkları uzaklaştırılmalı.
Ekim Nöbeti Tahıl gibi konukçu olmayan bitkilerle rotasyon yapılmalı.
Erken Ekim Zararlı popülasyonu oluşmadan bitki gelişimi hızlandırılır.
Feromon Tuzakları Ergin populasyon takibi yapılmalı.

7. Kimyasal Mücadele
Etken Madde Etki Şekli IRAC Kodu
Lambda-cyhalothrin Temas + mide etkili 3A
Deltamethrin Temas etkili 3A
Spinosad Biyolojik mide zehiri 5
Chlorantraniliprole Kas kasılmasını durdurur 28
Beauveria bassiana Biyolojik, entomopatojen mantar 14

Uygulama Notu:

  • Mücadele ergin çıkış dönemi (Nisan–Mayıs) hedef alınmalıdır.

  • IRAC kodları dönüşümlü kullanılmalı, aynı grup art arda uygulanmamalıdır.

  • Kimyasal mücadele öncesi biyolojik kontrol desteklenmelidir.

8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)

  1. Feromon tuzakları ile ergin yoğunluğu izlenmeli.

  2. Biyolojik kontrol (Bracon, Beauveria) desteklenmeli.

  3. Ekim nöbeti ve toprak işleme temel kültürel önlemlerdir.

  4. Erken gözlem, zararlının larva evresine ulaşmadan müdahale sağlar.

  5. İlaçlamalar, ekonomik zarar eşiğine göre yapılmalıdır.

9. Ekonomik Önemi

  • Tohum kaybı ve kapsül deformasyonu nedeniyle verim kaybı %40’a kadar çıkabilir.

  • Depolama kalitesi düşer, zarar görmüş kapsüller çabuk küflenir.

  • Bitki dayanıklılığı azalır, rüzgar ve yağış etkisiyle kırılma artar.

İlaç Önerileri