Bilgi Bankası

Liriomyza spp.

Liriomyza türleri (Liriomyza trifolii, Liriomyza sativae, Liriomyza huidobrensis vb.), aspir bitkisinde yaprak dokusu içinde tünel (galeri) açarak zarar veren küçük sinek türleridir. Özellikle genç yapraklarda yoğun galeri oluşumu, fotosentez kaybı, erken yaprak dökümü ve verim düşüşüne neden olur.

1. Zararlının Tanımı ve Biyolojisi

Gelişim Evresi Tanım
Yumurta Dişi sinek yaprak dokusu içine tek tek bırakır.
Larva Şeffaf beyaz renkli, 2–3 mm uzunlukta; yaprak dokusu içinde beslenir.
Pupa Toprakta veya yaprak üzerinde oluşur.
Ergin (Sinek) 1.5–2 mm uzunluğunda, sarı–siyah renkli, aktif uçucudur.
Yaşam Döngüsü 18–25 °C’de 2–3 haftada tamamlanır.
Kışı Geçirme Şekli Pupa halinde toprakta.

2. Zarar Şekli
Zarar Tipi Açıklama
Yaprak Dokusu Zararları Larvalar yaprak dokusu içinde tüneller açar.
Fotosentez Kaybı Galeriler nedeniyle yeşil alan azalır.
Erken Yaprak Dökümü Aşırı galeri yoğunluğunda yapraklar kurur.
İkincil Enfeksiyonlar Tünel açılan bölgelerden mantar enfeksiyonları girer.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcak (25–30 °C) ve nemli koşullar larva gelişimini hızlandırır.

  • Yoğun ekim alanları hava sirkülasyonunu azaltarak populasyonu artırır.

  • Yabancı otlar (özellikle Compositae familyası) alternatif konukçudur.

  • Aşırı azotlu gübreleme, zararlı çekimini artırır.

4. Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Açıklama
Yapraklar Kıvrımlı, beyazımsı tünel izleri Tipik galeri zararı
Yaprak Altı Pupalar veya sinek çıkış delikleri Bulaşma sonrası
Genel Görünüm Solgun, benekli, erken dökülen yapraklar Fotosentez kaybı sonucu

5. Doğal Düşmanlar (Biyolojik Kontrol Ajanları)
Tür Etkisi
Diglyphus isaea Larva parazitoiti, en etkili biyokontrol ajanıdır.
Opius pallipes Larva paraziti.
Hemiptarsenus varicornis Yumurtaları ve genç larvaları parazitleştirir.
Beauveria bassiana Entomopatojen mantar olarak etkili.
Chrysoperla carnea Ergin sineklerle beslenir.

6. Kültürel Mücadele Önlemleri
Önlem Açıklama
Hasat Artığı Temizliği Yumurtalı yapraklar uzaklaştırılmalı.
Yabancı Ot Mücadelesi Alternatif konukçular temizlenmeli.
Aşırı Gübrelemeden Kaçınma Yumuşak dokular zararlıyı çeker.
Yaprak İzleme Haftalık kontrollerle erken teşhis sağlanmalı.
Feromon / Sarı Tuzaklar Ergin populasyon takibi için kullanılabilir.

7. Kimyasal Mücadele
Etken Madde Etki Şekli IRAC Kodu
Abamectin Temas + mide etkili 6
Spinosad Biyolojik mide zehiri 5
Cyantraniliprole Kas kasılmasını durdurur 28
Lambda-cyhalothrin Temas + mide etkili 3A
Beauveria bassiana Biyolojik, entomopatojen mantar 14

Uygulama Notu:

  • Mücadele erken dönemde (ilk galeri görülür görülmez) yapılmalıdır.

  • Kimyasal mücadele biyolojik ajanlara zarar vermeyecek şekilde seçilmelidir.

  • Aynı IRAC grubu ilaçlar ardışık kullanılmamalıdır.

8. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)

  1. Yaprak gözlemleri ve sarı tuzaklarla erken teşhis yapılmalı.

  2. Diglyphus isaea gibi doğal düşmanların salımı desteklenmeli.

  3. Biyolojik preparatlar (Bt, Beauveria) kullanılabilir.

  4. Kültürel önlemler (temizlik, havalandırma) populasyonu azaltır.

  5. Kimyasal uygulama, yalnızca ekonomik zarar eşiğinde yapılmalıdır.

9. Ekonomik Önemi

  • Şiddetli bulaşmada verim kaybı %30–50’ye ulaşabilir.

  • Fotosentez kaybı ve erken yaprak dökümü, aspirde yağ oranını düşürür.

  • Estetik zarar, pazar kalitesini olumsuz etkiler.

İlaç Önerileri