Auksinler, aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde hücre uzamasını, kök gelişimini, sürgün büyümesini ve çiçeklenme öncesi dokuların farklılaşmasını düzenleyen temel bitki hormonlarıdır. En bilinen doğal formu Indol-3-asetik asit (IAA)’tır.
Aspir Bitkisinde Auksinlerin Temel İşlevleri
Fizyolojik Süreç
Auksinlerin Rolü
Açıklama
Kök Oluşumu ve Gelişimi
Pozitif etki
Çelik veya tohum köklenmesinde adventif kök oluşumunu teşvik eder. Yüksek dozlarda baskılayıcı etki görülebilir.
Sürgün ve Gövde Uzaması
Hücre uzamasını artırır
Hücre duvarı esnekliğini artırarak gövde ve yaprak saplarının büyümesini sağlar.
Apikal Dominans
Baskılayıcı etki
Tepe tomurcuğundan salgılanan auksinler, yan tomurcukların gelişimini engelleyerek bitkinin dik büyümesini sağlar.
Vasküler Doku Gelişimi
Uyarıcı etki
Ksilem ve floem farklılaşmasında görev alır. Özellikle erken büyüme döneminde önemlidir.
Çiçeklenme Öncesi Dönem
Dengeleyici rol
Çiçek tomurcuğu oluşumunda diğer hormonlarla (GA ve CK) etkileşir. Aşırı auksin, generatif gelişmeyi geciktirebilir.
Meyve Tutumu ve Döl Verimi
Dolaylı etki
Döllenme sonrası IAA düzeyi artarak embriyo ve endosperm gelişimini destekler.
Yaprak Dökümü ve Senesens
Baskılayıcı
Yaprak dökümünü geciktirir, çünkü absisik asidin (ABA) etkisini antagonize eder.
Aspirde Auksin Dengesini Etkileyen Faktörler
Işık: Düşük ışık koşullarında IAA yıkımı artar, bitki bodurlaşır.
Azot Beslenmesi: Yetersiz azot, auksin sentezini azaltır.
Stres (kuraklık, tuzluluk): IAA yıkımı artar, kök/sürgün oranı değişir.
Uygulanan kimyasal hormonlar: NAA, IBA gibi sentetik auksinler fazla dozda kullanılırsa büyümeyi baskılar.
Tarımda Kullanılan Başlıca Sentetik Auksinler
Etken Madde
Kullanım Alanı (Aspirde)
Notlar
NAA (1-Naphthaleneacetic acid)
Çiçeklenme öncesi dönemde düşük dozlarda bitki gelişimini destekler.
Fazla doz deformasyon riski oluşturur.
IBA (Indole-3-butyric acid)
Köklenme teşvikinde
Genellikle fide üretiminde veya stres sonrası köklenme uyarıcısı olarak kullanılır.
2,4-D (2,4-Dichlorophenoxyacetic acid)
Düşük dozda büyüme düzenleyici, yüksek dozda herbisit etkili
Aspirde kullanılmaz, toksisite riski yüksektir.
Diğer Hormonlarla Etkileşim
Hormon
Etkileşim Türü
Sonuç
Sitokinin
Antagonist
Yan tomurcuk gelişimini teşvik ederken auksin baskılar.
Gibberellin
Sinergist
Sürgün uzamasında birlikte etki eder.
ABA (Abscisik Asit)
Antagonist
Auksin yaprak dökümünü geciktirir, ABA hızlandırır.
Etilen
Karmaşık
Aşırı auksin, etilen sentezini artırarak yaşlanmayı hızlandırabilir.
Aspirde Auksin Yönetimi – Uygulama Önerileri
Tohum öncesi veya fide döneminde: IBA içeren köklendiriciler kullanılabilir.
Vejetatif gelişim döneminde: Auksin + GA + mikro element kombinasyonları bitki gelişimini optimize eder.
Çiçeklenme sonrası: Aşırı hormon uygulamalarından kaçınılmalıdır; döllenme ve tohum tutumunu olumsuz etkileyebilir.
