Bilgi Bankası

Asetil-KoA karboksilaz (ACCase)

Asetil-KoA karboksilaz (ACCase), aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde yağ asidi biyosentezinin hız sınırlayıcı (rate-limiting) enzimi olarak görev yapar.
Bu enzim, asetil-KoA’yı malonil-KoA’ya dönüştürür ve bu reaksiyon, lipid (yağ) sentezinin ilk ve en kritik basamağıdır.
Aspir, yağ içeriği yüksek bir bitki olduğundan (yaklaşık %30–40), ACCase aktivitesi özellikle tohum dolgunlaşma döneminde belirgin şekilde artar.

Kimyasal Özellikleri ve Reaksiyonu

Özellik Açıklama
Tam adı Asetil-KoA Karboksilaz (EC 6.4.1.2)
Reaksiyon Denklemi Asetil-CoA + HCO₃⁻ + ATP → Malonil-CoA + ADP + Pi
Cofaktörler Biotin (B₇ vitamini), Mg²⁺, ATP
Yerleşim yeri Kloroplast (plastid formu) ve sitozol
Alt Birimler Biotin karboksilaz, karboksil taşıyıcı protein (BCCP), karboksiltransferaz
Optimum pH 7.5 – 8.0

Aspir Bitkisinde ACCase’in Fizyolojik Rolleri
Süreç / Görev ACCase’in Rolü Açıklama
Yağ Asidi Sentezi Asetil-CoA → Malonil-CoA dönüşümünü katalizler Bitkide trigliserid ve fosfolipid sentezinin başlangıcıdır.
Tohum Gelişimi ve Dolgunluğu Lipid birikimini destekler Aspir tohum yağ veriminin belirleyici basamağıdır.
Enerji Depolama Karbon akışını yağ sentezine yönlendirir Fotosentezden gelen karbonu yağ formunda depolar.
Stres Toleransı ve Zararlı Tepkiler Lipid tabakalarının stabilitesini korur Soğuk, kuraklık ve ozmotik stres koşullarında hücre zarını korur.
Fotosentetik Etkinlik Kloroplast zar yapısını destekler Membran fosfolipidlerinin sentezine katkı verir.

Aspirde ACCase Aktivitesini Etkileyen Faktörler

  • Işık ve Karbon Kaynağı: Fotosentezle gelen karbon akışı ACCase aktivitesini artırır.

  • Biotin (B₇ vitamini) düzeyi: Enzimin aktifliğinde zorunlu kofaktördür.

  • Mg²⁺ ve ATP mevcudiyeti: Reaksiyonun enerji bağımlı aşamalarında gereklidir.

  • Sıcaklık: 25–30 °C optimum aralık; aşırı sıcaklıkta aktivite azalır.

  • Gelişim Dönemi: Tohum dolgunluğu ve lipid birikimi sırasında en yüksek aktivite görülür.

Aspirde ACCase Aktivitesini Artıran Uygulamalar

  • Biotin, Mg ve B kompleks içeren yaprak gübreleri.

  • Fotosentez hızını artıran biyostimülant uygulamaları (BRs, JA).

  • Azot-fosfor dengeli gübreleme (yüksek karbon akışını desteklemek için).

  • Ilıman sıcaklık ve yeterli ışık koşulları.

ACCase İnhibitörleri (Bitki Koruma Bağlamında)

Bazı yabancı ot ilaçları (örneğin sethoxydim, quizalofop, haloxyfop) ACCase’yi hedef alır, ancak aspir gibi geniş yapraklı bitkilerde plastidik ACCase formu bu inhibitörlere karşı doğal dirençlidir.
Bu özellik, aspirin ACCase-herbisitlerine dayanıklı bir yağ bitkisi olmasını sağlar.

İlaç Önerileri