Aspir bitkisinde vejetatif gelişme dönemi, çimlenme sonrasındaki fide oluşumunun tamamlanmasıyla başlar ve çiçek tomurcuğu oluşumuna kadar devam eder.
Bu evre, kök sisteminin güçlendiği, yaprak ve sürgün gelişiminin hızlandığı, fotosentetik kapasitenin en yüksek seviyeye ulaştığı dönemdir.
1. Dönem Süresi ve Genel Özellikler
| Özellik |
Açıklama |
| Dönem aralığı |
20–50 gün |
| Bitki boyu |
10–40 cm arası |
| Yaprak durumu |
İlk gerçek yapraklar ve rozet yapısı belirginleşir. |
| Kök gelişimi |
Kazık kök 40–60 cm derinliğe ulaşabilir. |
| Işık isteği |
Uzun gün bitkisidir; gün uzunluğu arttıkça büyüme hızlanır. |
| Su gereksinimi |
Toprak nemi %60 civarında olmalıdır; su stresi büyümeyi yavaşlatır. |
2. Fizyolojik ve Biyokimyasal Süreçler
| Süreç |
Açıklama |
| Fotosentez artışı |
Yaprak yüzey alanı genişler, klorofil miktarı artar. |
| Protein ve lipid sentezi |
Hücre zarlarının gelişimi ve enerji depolanması hızlanır. |
| Hormonel denge |
Auksin, sitokinin ve gibberellin sentezi artar; büyüme düzenlenir. |
| Enzim aktivitesi |
Nitrat redüktaz, glutatyon redüktaz, peroksidaz gibi enzimler yüksek düzeydedir. |
| Kök–sürgün dengesi |
Fotosentetik ürünlerin bir kısmı köklere taşınarak enerji rezervi oluşturur. |
3. Besin Elementi İhtiyaçları
| Element |
Görevi |
Eksiklik Belirtisi |
| Azot (N) |
Yaprak ve gövde büyümesi |
Soluk yeşil yapraklar |
| Fosfor (P) |
Kök uzaması, enerji transferi |
Yavaş büyüme, morumsu yaprak rengi |
| Potas (K) |
Su dengesi, stomal kontrol |
Kenar kurumaları |
| Kalsiyum (Ca) |
Hücre duvarı ve iletim dokuları |
Genç yaprak deformasyonu |
| Magnezyum (Mg) |
Klorofil sentezi |
Alt yapraklarda sararma |
| Çinko (Zn) |
Büyüme hormonları sentezi |
Kısa boğum aralıkları |
4. Dönem Boyunca Etkili Hormonlar ve Enzimler
| Bileşen |
Etkisi |
| Auksin (IAA) |
Kök ve sürgün uzamasını teşvik eder. |
| Sitokininler |
Yaprak sayısını ve hücre bölünmesini artırır. |
| Gibberellinler |
Boy uzamasını hızlandırır. |
| Nitrat Redüktaz (NR) |
Azot asimilasyonunun temel enzimi. |
| Peroksidaz (POD) |
Hücre duvarı güçlendirme ve savunma. |
| Askorbik Asit Peroksidaz (APX) |
Antioksidatif savunma mekanizması. |
5. Çevresel Etkiler ve Yönetim
| Faktör |
Etkisi |
Öneri |
| Sıcaklık |
20–30 °C optimumdur; 35 °C üzeri büyümeyi yavaşlatır. |
Erken dönemde aşırı sıcaklardan kaçınılmalıdır. |
| Nem |
Aşırı nem fungal enfeksiyonları tetikler. |
Uygun havalanma sağlanmalıdır. |
| Toprak yapısı |
Derin ve iyi drene olmuş toprak tercih edilir. |
Ağır killi topraklardan kaçınılmalıdır. |
| Gübreleme |
Dengeli N–P–K uygulanmalıdır. |
20–20–20 veya 15–15–15 formülasyonları uygundur. |
6. Görülebilecek Sorunlar
| Sorun |
Neden |
Çözüm |
| Kloroz (sararma) |
Azot veya demir eksikliği |
Yaprak gübresi (Fe, N) uygulaması |
| Gelişme geriliği |
Yetersiz fosfor |
Topraktan MAP veya DAP gübrelemesi |
| Kök çürüklüğü |
Aşırı sulama veya Rhizoctonia bulaşması |
Sulama kontrolü ve toprak dezenfeksiyonu |
| Yaprak deformasyonu |
Bor veya çinko eksikliği |
Mikro element takviyesi |
7. Yönetim Önerileri
-
Ekim sonrası 20. günden itibaren azotlu gübre uygulaması başlatılmalıdır.
-
Toprak nemi korunmalı, ancak su birikimi engellenmelidir.
-
Yaprak analizi ile mikro besin dengesi kontrol edilmelidir.
-
Fungus riskine karşı yaprak altı gözlem yapılmalı, erken dönemde koruyucu uygulama yapılmalıdır.
-
Bu dönemde güçlü kök ve yaprak gelişimi, sonraki çiçeklenme ve verim için kritik öneme sahiptir.
