Aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde 80–89 dönemi, çiçeklenme sonrası tohum oluşumunun tamamlandığı, yağ ve protein birikiminin en yoğun şekilde gerçekleştiği kritik evredir. Bu dönem, verim ve yağ kalitesi açısından belirleyici rol oynar.
Fenolojik Özellikler
Özellik
Açıklama
Başlama Zamanı
Çiçeklenmeden yaklaşık 20–30 gün sonra başlar.
Bitkisel Durum
Çiçeklerin solması, braktelerin kahverengileşmesi, tohum başlarının dolgunlaşması gözlenir.
Tohum Gelişimi
Hücre bölünmesi tamamlanır; embriyo ve endosperm oluşumu başlar.
Bitki Rengi
Yeşilden sarıya döner; alt yapraklar kurumaya başlar.
Fizyolojik ve Biyokimyasal Süreçler
Enzim / Bileşik
Değişim
Açıklama
Asetil-KoA karboksilaz (ACCase)
↑
Yağ asidi sentezinin hızlanması.
Yağ Asidi Sentaz (FAS)
↑
Trigliserid sentezinin artışı.
Lipoksigenaz (LOX)
↓
Lipid oksidasyonunun azalması, yağ stabilitesi artar.
Polifenol Oksidaz (PPO)
Hafif ↑
Oksidatif aktivite başlar, renk değişimleri gözlenebilir.
Katalaz (CAT) / Askorbik Asit Peroksidaz (APX)
↓
Antioksidan savunma zayıflar, fizyolojik yaşlanma başlar.
Prolin ve Şeker Birikimi
↑
Osmotik denge ve tohum olgunluğu için koruyucu mekanizma.
Tarla Gözlemleri ve Uygulamalar
Uygulama
Amaç
Sulama Azaltımı
Aşırı su uygulaması tohum kalitesini düşürür; bu dönemde su kısıtlanır.
Besleme (K, B, Zn)
Potasyum, bor ve çinko desteği yağ sentezi ve dolgunluk için önemlidir.
Hastalık Kontrolü
Alternaria, Rhizoctonia ve Sclerotinia kaynaklı sap çürüklüklerine dikkat edilmelidir.
Yaprak Analizi
K:Ca oranı ve B düzeyi tohum kalitesiyle doğrudan ilişkilidir.
Yağ Kalitesi ve Olgunluk İlişkisi
Parametre
Eğilim
Açıklama
Yağ Asidi Profili
Linoleik asit (C18:2) oranı yükselir, oleik asit azalır.
Toplam Yağ Oranı
%28–38 aralığına ulaşır (çeşide bağlı).
Protein İçeriği
%18–22 aralığında sabitlenir.
Nem Oranı (tohum)
%15–20 → %10 seviyesine iner.
Dönem Sonu Belirtileri
Çiçekler tamamen kurur.
Kafalar dolgunlaşır ve ses çıkararak “gevrekleşir”.
