Aspir (Carthamus tinctorius L.) yağ içeriği ve dayanıklılığı nedeniyle önemli bir endüstriyel bitkidir; ancak hasat ve depolama döneminde yapılan hatalar, yağ kalitesi, çimlenme oranı ve ekonomik değer üzerinde ciddi kayıplara yol açabilir. Aşağıda başlıca hasat ve depolama dönemi sorunları yer almaktadır:

Erken veya Geç Hasat

Erken hasat edilen tanelerde nem yüksek olur (>%12) ve bu durum çimlenme gücünü, yağ verimini ve kalitesini düşürür.
Geç hasatta ise başaklar çatlayarak taneler dökülür, yağ oksidasyonu artar.
Çözüm: Hasat zamanı, bitkilerin %90’ında başak renginin kahverengiye dönmesi ve tohum neminin %10–12’ye düşmesiyle belirlenmelidir.

Mekanik Hasar ve Kırılmalar

Uygun ayar yapılmamış biçerdöverler veya yüksek nemli tohumlar mekanik yaralanmalara neden olur.
Bu yaralar oksidatif enzim aktivitesini (özellikle lipaz ve peroksidaz) artırır ve yağda acılaşma (rancidity) oluşur.
Çözüm: Biçerdöver tambur devri ve kontrbat mesafesi uygun ayarlanmalı; düşük nemli tohum hasat edilmelidir.

Yüksek Nem ve Küflenme

Hasat sonrası hızlı kurutma yapılmazsa tohumda küf gelişimi başlar.
Aspergillus ve Penicillium türleri aflatoksin kontaminasyonuna neden olabilir.
Çözüm: Tohumlar en fazla %7–8 nem seviyesine kadar kurutulmalı; doğal veya yapay havalandırmalı sistemler kullanılmalıdır.

Depolama Sıcaklığı ve Oksidasyon

25 °C üzeri depolama sıcaklığı yağ oksidasyonunu hızlandırır.
Sonuçta yağ asidi profili bozulur, peroksit sayısı artar, lipaz aktivitesi yükselir.
Çözüm: Depolama sıcaklığı 10–15 °C, bağıl nem ise %50–60 aralığında tutulmalıdır.

Mikrobiyal ve Entomolojik Bozulmalar

Etmenler:

• Aspergillus flavus, Penicillium spp. → küf ve toksin oluşumu

• Tribolium castaneum, Sitophilus spp., Rhyzopertha dominica → tohum içi zarar

Çözüm:
Depo temizliği, dezenfeksiyon ve fosfin gibi fumigasyon uygulamaları yapılmalı.
Biyolojik denge için Beauveria bassiana gibi biyokontrol ajanları kullanılabilir.

Yağ Kalitesi Bozulması

Serbest yağ asidi (FFA) artışı ve oksidatif rancidite sonucu yağ renginde koyulaşma, tat ve koku bozulması görülür.
Çözüm: Hızlı kurutma, düşük oksijenli ortam, tokoferol veya askorbik asit gibi doğal antioksidan katkıları kullanılabilir.

Depolama Süresi Aşımı

Uzun süreli depolamada (>12 ay) lipid peroksidasyonu artar, çimlenme gücü azalır.
Çözüm: Düzenli aralıklarla yağ asidi ve nem analizleri yapılmalıdır.

Uygun Ambalajlama Eksikliği

Gevşek dokulu veya hava geçiren torbalar nem alımına, oksidatif bozulmaya ve böcek bulaşmasına neden olur.
Çözüm: Polipropilen veya kraft torbalar, gerektiğinde vakumlu ambalaj kullanılmalıdır.

Depo Havalandırması ve Yoğuşma

Yetersiz hava sirkülasyonu sıcaklık farkı nedeniyle yoğuşmaya yol açar.
Bu durum küf gelişimi, çimlenme kaybı ve sıcaklık cepleri oluşumuna neden olur.
Çözüm: Depoda sensörlü havalandırma sistemleri kullanılmalı, sıcaklık ve nem düzenli izlenmelidir.

Kalite Kontrol ve İzleme Eksikliği

Depo girişinde tohum nemi, yağ oranı, FFA ve mikrobiyal yük analizleri yapılmadığında partiler arası kalite farkı oluşur.
Çözüm: AgroPlanet veya benzeri dijital platformlarla parti bazlı kalite takibi yapılmalıdır.