Aspirde boş tohum (içi dolmamış tohum) oluşumu, verimi doğrudan etkileyen önemli bir fizyolojik sorundur. Bu durum genellikle tozlaşma, döllenme, besin taşınımı veya çevresel stres kaynaklıdır. 

Döllenme Yetersizliği

• Neden:

  • Yetersiz polen üretimi veya polen canlılığının azalması (özellikle yüksek sıcaklıklarda).

  • Rüzgarla tozlaşma sırasında yağmur, rüzgar veya düşük nem nedeniyle polen taşınmasının engellenmesi.

• Sonuç:

  • Döllenmemiş çiçeklerde iç dolumu gerçekleşmez, boş tohum oranı artar.

• Çözüm:

  • Ekim zamanı, çiçeklenme döneminde optimum sıcaklık (20–30 °C) ve nem koşullarına denk getirilmeli.

  • Tarla kenarlarında arı veya polinatör faaliyeti desteklenmelidir.

Sıcaklık ve Su Stresi

• Neden:

  • Çiçeklenme döneminde 35 °C üzeri sıcaklıklar polen tüpü gelişimini durdurur.

  • Yüksek sıcaklık ve düşük nem kombinasyonu embriyo oluşumunu engeller.

  • Aşırı su stresi, floem akışını ve karbonhidrat taşınımını azaltır.

• Sonuç:

  • Tohum kabuğu gelişir, ancak iç dolum (endosperm ve embriyo gelişimi) tamamlanmaz.

• Çözüm:

  • Kritik dönemlerde (çiçeklenme–tohum tutumu) nem %60 civarında tutulmalı.

  • Antistres ürünler (ör. glisin betain, amino asitler) kullanılabilir.

Besin Dengesizlikleri

• Azot eksikliği: Döllenme sonrası tohum dolumunu sınırlar.

• Bor (B) eksikliği: Polen tüpü gelişimini ve embriyo beslenmesini bozar.

• Çinko (Zn) eksikliği: Bitki hormon dengesini etkiler, çiçek sayısı ve tohum tutumunu azaltır.

• Çözüm:

  • Mikro element içeren dengeli gübreleme yapılmalı.

  • Özellikle çiçeklenme öncesi dönemde B + Zn + Mo kombinasyonları kullanılabilir.

Fotosentez ve Karbon Taşınımı Eksikliği

• Neden:

  • Yoğun bulutluluk, yaprak hastalıkları veya yaşlanma sonucu fotosentez kapasitesi azalır.

  • Döllenmiş çiçeklere yeterli karbonhidrat taşınamaz.

• Sonuç:

  • Tohum kabuğu oluşur, ancak endosperm yeterince beslenemez.

• Çözüm:

  • Yaprak sağlığı korunmalı, fungal hastalıklara (ör. Alternaria carthami) karşı koruyucu uygulamalar yapılmalıdır.

Genetik ve Morfolojik Faktörler

• Neden:

  • Bazı çeşitlerde (örneğin yüksek yağ oranlı hatlarda) iç dolum oranı doğuştan daha düşüktür.

  • Yetersiz başak (kapitulum) yapısı polen ve dişi organ uyumunu engeller.

• Çözüm:

  • Seçim ve ıslah çalışmalarında doluluk oranı yüksek çeşitler tercih edilmelidir (ör. Dinçer, Remzibey-05).

Depolama veya Hasat Döneminde Yanlış Tanılama

• Neden:

  • Bazı durumlarda tam dolmuş fakat susuzluk veya sıcak hava nedeniyle büzülmüş tohumlar boş sanılabilir.

• Çözüm:

• Laboratuvar ortamında tohum kesiti incelenmeli, gerçek dolum oranı belirlenmelidir.