Aspirde (Carthamus tinctorius L.) erken yaprak dökümü ve buna bağlı fotosentez kaybı, verim ve yağ oranını doğrudan düşüren ciddi bir fizyolojik sorundur. Bu durum genellikle beslenme yetersizlikleri, çevresel stresler, hastalıklar ve yaşlanma hızlanmasıyla ilişkilidir.

1. Beslenme Yetersizlikleri

• Azot (N) Eksikliği: Klorofil sentezi azalır, yapraklar erken sararır ve düşer.

• Magnezyum (Mg) Eksikliği: Damar aralarında sararma (interveinal kloroz) görülür; klorofil yıkımı hızlanır.

• Potasyum (K) Eksikliği: Stoma kontrolü bozulur, yapraklar su kaybederek erken yaşlanır.
  Çözüm: Yapraktan N–Mg–K içeren karışık gübreleme yapılmalı, dengeli beslenme sağlanmalıdır.

2. Sıcaklık ve Su Stresi

• Aşırı sıcaklık (>35 °C), hücre zarında peroksidatif hasara neden olur.

• Su stresi altında bitki stomalarını kapatır, CO₂ alımı azalır ve fotosentez hızı düşer.

• Uzun süreli stres, yaprak yaşlanma hormonları (ABA, etilen) artışıyla dökülmeyi tetikler.
  Çözüm: Kritik dönemlerde sulama yapılmalı; bitkiler antistres uygulamalarıyla desteklenmelidir (amino asit + potasyum).

3. Oksidatif Stres ve Enzim Aktivitesi

• Yüksek ışık, sıcaklık veya toksik etkiler sonucu reaktif oksijen türleri (ROS) artar.

• Antioksidan enzimler (SOD, CAT, APX, GR) yetersiz kalırsa yaprak hücrelerinde oksidatif yıkım başlar.
  Çözüm: Antioksidan içerikli yaprak uygulamaları (askorbik asit, glutatyon, deniz yosunu) fotosentez kapasitesini korur.

4. Hastalık ve Zararlılar

• Alternaria carthami, Ramularia spp. gibi yaprak lekesi etmenleri fotosentez dokusunu tahrip eder.

• Yaprak bitleri (Aphis spp.) ve tripsler, floem emerek yaprak yüzeyini zayıflatır.
  Çözüm: Koruyucu fungisit ve entegre zararlı mücadelesi uygulanmalıdır.

5. Yaşlanma (Senesens) ve Etilen Artışı

• Çiçeklenme sonrası dönemde doğal yaşlanma hormonları artar.

• Dengesiz beslenme veya stres koşulları bu süreci hızlandırır.
  Çözüm: Yaprak dökümü öncesi dönemde amino asit + mikro element takviyesi yapılmalı, fotosentez sürdürülmelidir.

6. Işık ve Gölgeleme Faktörleri

• Yetersiz güneşlenme (bulutlu hava, sık ekim) yaprakların alt kısımlarında klorofil yıkımını hızlandırır.
  Çözüm: Bitki sıklığı optimize edilmeli, gölgeleme azaltılmalıdır.

7. Toprak pH ve Tuzluluk

• Yüksek pH (>8) ve tuzlu topraklarda Fe, Zn, Mn alımı azalır.

• Bu durum kloroz, yaprak kuruması ve dökülmeye yol açar.
  Çözüm: Toprak pH’ı 6,5–7,5 aralığında tutulmalı, humik–fulvik asit uygulamaları yapılmalıdır.

8. Fotosentez Kaybı Sonuçları

• Karbon asimilasyonu azalır → tohum dolumu yavaşlar

• ATP/NADPH üretimi düşer → yağ sentezi zayıflar

• Erken yaprak kaybı → verim %15–30 azalabilir