Aspir (Carthamus tinctorius L.) üretiminde düzensiz çiçeklenme ve düşük çiçek tutumu, verim kayıplarının ve dengesiz tohum olgunlaşmasının başlıca nedenlerindendir. Bu durum genellikle besin dengesizliği, iklimsel stresler, hormonal dengesizlikler ve tozlaşma problemleri ile ilişkilidir.

1. Sıcaklık Stresi

• Neden:

  • 30 °C’nin üzerindeki sıcaklıklar çiçek taslaklarının gelişimini bozar, polen canlılığını düşürür.

  • Gece sıcaklıklarının yüksek olması solunum artışına yol açar, karbon rezervleri azalır.

• Sonuç:

  • Düzensiz çiçek açımı, polen sterilitesi ve düşük tutum oranı.

• Çözüm:

  • Erken ekim tercih edilmeli, çiçeklenme döneminde antistres (amino asit + Ca + bor) uygulamaları yapılmalıdır.

2. Su Dengesizliği

• Neden:

  • Çiçeklenme öncesi ve sırasında su yetersizliği polen tüpü gelişimini ve embriyo oluşumunu sınırlar.

  • Ani yağış veya aşırı sulama kök bölgesinde oksijen yetersizliği yaratır.

• Sonuç:

  • Çiçek deformasyonu, dökülme ve düşük tohum tutumu.

• Çözüm:

  • Sulama programı düzenli olmalı, toprak nemi %60–70 aralığında tutulmalıdır.

3. Beslenme ve Mikro Element Eksiklikleri

• Bor (B) Eksikliği: Polen tüpü gelişimini engeller.

• Çinko (Zn) Eksikliği: Bitki hormon sentezini etkileyerek çiçek sayısını azaltır.

• Kalsiyum (Ca) Eksikliği: Döllenme sonrası embriyo gelişimini sınırlar.
  Çözüm: Çiçeklenme öncesi dönemde B + Zn + Ca içeren yaprak gübreleri uygulanmalıdır.

4. Hormonal Dengesizlikler

• Neden:

  • Auksin, gibberellin ve sitokinin dengesizliği çiçek gelişimini olumsuz etkiler.

  • Özellikle etilen artışı erken çiçek dökümüne neden olur.

• Çözüm:

  • Bitki gelişim düzenleyiciler dengeli kullanılmalı; stres dönemlerinde doğal hormon destekli biyostimülanlar (deniz yosunu, humik asit) uygulanmalıdır.

5. Işık ve Gölgeleme Faktörleri

• Neden:

  • Uzun süreli bulutlu hava veya sık ekim nedeniyle fotosentez azalır.

  • Karbon yetersizliği, çiçek organlarının yeterli gelişememesine yol açar.

• Çözüm:

  • Sıra arası açıklık optimize edilmeli, gölgeleme en aza indirilmelidir.

6. Rüzgar ve Tozlaşma Problemleri

• Neden:

  • Aşırı rüzgar veya yağışlı hava koşulları polen taşınımını engeller.

• Çözüm:

  • Rüzgâr kıran bitkiler kullanılmalı, polinatör aktivitesi artırılmalıdır (arı kolonisi desteği).

7. Bitki Yaşlanması ve Senesens

• Neden:

  • Uzun süren stres koşulları yaprakların erken yaşlanmasına ve karbon üretiminin azalmasına yol açar.

• Sonuç:

  • Döllenme için gerekli enerji sağlanamaz.

• Çözüm:

  • Yaprak yaşlanmasını geciktiren amino asit + Mg + Fe uygulamaları yapılmalıdır.

8. Genetik ve Çeşit Özellikleri

• Bazı aspir çeşitleri (örneğin erken olgunlaşan tipler) genetik olarak daha kısa çiçeklenme süresine sahiptir.

• Çözüm:

  • Yüksek tutum oranına sahip çeşitler (ör. Remzibey-05, Dinçer) tercih edilmelidir.

9. Enzimatik ve Metabolik Etkenler

• Düzensiz çiçeklenmede ACC sentaz, ACC oksidaz ve PPO gibi enzimlerin dengesiz çalışması da rol oynar.

• Çözüm:

• Antioksidan ve enzim dengeleyici uygulamalar (askorbik asit, tokoferol, Ca-bor) yapılabilir.