Aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde yaprak sararması (kloroz) ve erken yaşlanma (senesens) genellikle besin eksiklikleri, stres koşulları ve oksidatif süreçlerin hızlanması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, fotosentez kapasitesinin azalması, yağ sentezinin zayıflaması ve erken verim kaybı ile sonuçlanır.

1. Azot (N) Eksikliği

• Neden: Klorofil sentezinde azotun yetersiz olması.

• Belirtiler:

  • Alt yapraklarda sararma (kloroz) yukarıya doğru ilerler.

  • Yapraklar ince ve zayıf görünür.

• Sonuç: Fotosentez kapasitesi azalır, sürgün gelişimi yavaşlar.

• Çözüm: Toprak analizine göre dengeli azot uygulaması yapılmalı (üre veya amonyum nitrat formunda).

2. Magnezyum (Mg) Eksikliği

• Neden: Mg, klorofil molekülünün merkez atomudur.

• Belirtiler:

  • Orta yaşlı yapraklarda damar aralarında sararma (interveinal kloroz).

  • Yaprak yüzeyinde mozaik benzeri görünüm.

• Sonuç: Fotosentez hızı düşer, erken yaprak dökümü başlar.

• Çözüm: Yaprak uygulamasıyla magnezyum sülfat (%2 Epsom tuzu) verilebilir.

3. Demir (Fe) Eksikliği

• Neden: Yüksek pH (>7,8) ve kireçli topraklar Fe alımını engeller.

• Belirtiler:

  • Genç yapraklarda damar aralarında sararma, damarlar yeşil kalır.

  • Şiddetli durumda yapraklar tamamen sararır.

• Çözüm: Fe-EDDHA şelatlı demir gübresi uygulanmalıdır.

4. Yaşlanma (Senesens) ve Etilen Artışı

• Neden:

  • Sıcaklık, su stresi ve azot yetersizliği sonucu etilen hormonu artar.

  • Klorofil yıkımı hızlanır, yaşlı yapraklar erkenden düşer.

• Sonuç: Bitki erken olgunlaşır, tohum dolumu kısalır.

• Çözüm: Amino asit + antioksidan içerikli yaprak uygulamaları yapılmalıdır.

5. Su Stresi

• Neden: Yetersiz su, hücre turgorunu ve klorofil sentezini olumsuz etkiler.

• Sonuç: Yaprak uçlarında kuruma ve sararma, erken yaşlanma.

• Çözüm: Sulama periyotları düzenlenmeli; çiçeklenme ve tohum dolumunda nem %60 seviyesinde tutulmalıdır.

6. Oksidatif Stres ve Antioksidan Enzim Yetersizliği

• Neden: Sıcaklık, radyasyon veya toksik kimyasallar sonucu reaktif oksijen türleri (ROS) birikir.

• Sonuç: Hücre zarları zarar görür, klorofil yıkımı artar.

• Çözüm:

  • Antioksidan enzimleri destekleyen uygulamalar yapılmalı (ör. askorbik asit, glutatyon, deniz yosunu ekstraktı).

  • SOD, CAT, APX, GR enzim aktivitesi artırılmalıdır.

7. Potasyum (K) Eksikliği

• Neden: Stoma kontrolü ve su regülasyonu bozulur.

• Belirtiler:

  • Yaprak kenarlarında kahverengileşme ve kurumalar.

  • Bitki erken sararır.

• Çözüm: K₂SO₄ formunda potasyum uygulanmalı, yapraktan destek verilmelidir.

8. Aşırı Tuzluluk ve pH Sorunları

• Neden: Yüksek tuz (Na⁺, Cl⁻) iyonları besin alımını engeller.

• Belirtiler:

  • Yaprak uçlarında nekroz, sararma ve kurumalar.

• Çözüm:

  • Organik madde artırımı, drenaj iyileştirmesi ve düşük tuzlu sulama tercih edilmelidir.

9. Yağış Sonrası Besin Yıkanması

• Neden: Kuvvetli yağışlar besin elementlerini alt katmanlara taşır.

• Sonuç: Kloroz ve besin eksikliği belirtileri.

• Çözüm: Yağış sonrası yaprak gübrelemesiyle hızlı destek sağlanmalıdır.