Aspir (Carthamus tinctorius L.) üretiminde mikro elementler, az miktarda ihtiyaç duyulmasına rağmen bitkinin enzim aktivitesi, fotosentez, çiçeklenme ve yağ sentezi gibi yaşamsal süreçleri için kritik öneme sahiptir. Bu elementlerin eksikliği, çoğu zaman yaprak rengi ve doku yapısındaki değişikliklerle kolayca fark edilir.

1. Demir (Fe) Eksikliği

• Görev: Klorofil sentezinde ve elektron taşınımında rol alır.

• Belirtiler:

  • Genç yapraklarda damar arası sararma (interveinal kloroz).

  • Damarlar yeşil kalır, yaprak soluk görünür.

• Neden: Kireçli, yüksek pH’lı topraklar Fe alımını engeller.

• Çözüm: Fe-EDDHA şelatlı demir gübresi uygulanmalı (yapraktan veya damlamadan).

2. Çinko (Zn) Eksikliği

• Görev: Hücre bölünmesi, büyüme hormonları (auksin) sentezi, protein oluşumu.

• Belirtiler:

  • Cüceleşme, küçük yapraklar ve kısalmış boğum araları.

  • Yapraklarda açık yeşil mozaik görünümü.

• Neden: Kireçli, fosforca zengin, organik maddece fakir topraklar.

• Çözüm: Zn-EDTA formunda çinko gübresi yapraktan uygulanmalı (örn. 0.3–0.5%).

3. Bor (B) Eksikliği

• Görev: Polen tüpü gelişimi, çiçek ve tohum oluşumu, hücre duvarı stabilitesi.

• Belirtiler:

  • Çiçek deformasyonu, düşük tutum oranı, içi boş tohumlar.

  • Genç yapraklarda kırılganlık ve şekil bozuklukları.

• Neden: Hafif tekstürlü, kumlu ve yüksek pH’lı topraklar.

• Çözüm: Çiçeklenme öncesinde 150–200 g/da bor içeren yaprak gübresi uygulanmalıdır.

4. Manganez (Mn) Eksikliği

• Görev: Fotosistem II aktivasyonu, klorofil üretimi, enzim katalizi.

• Belirtiler:

  • Damar aralarında açık yeşil lekeler, kahverengileşme eğilimi.

  • Yaprak dokusunda mozaik ve noktalanma.

• Neden: Fazla kireç, yüksek pH veya fazla organik madde.

• Çözüm: Mn-EDTA veya MnSO₄ yaprak uygulaması (%0.2–0.3).

5. Bakır (Cu) Eksikliği

• Görev: Lignin sentezi, çiçek organlarının gelişimi, redoks reaksiyonları.

• Belirtiler:

  • Genç yapraklarda kıvrılma, uç kurumaları.

  • Bitkiler kolayca yatabilir, zayıf sap gelişimi.

• Çözüm: CuSO₄ veya Cu-EDTA formunda yaprak uygulaması.

6. Molibden (Mo) Eksikliği

• Görev: Nitrat redüktaz enziminin kofaktörüdür, azot dönüşümünde rol oynar.

• Belirtiler:

  • Yaprak kenarlarında sararma ve nekroz.

  • Azot metabolizması bozulduğu için genel kloroz.

• Çözüm: Mo içeren yaprak gübreleri (%0.05–0.1) kullanılmalıdır.

7. Klor (Cl) ve Nikel (Ni) Eksikliği (Nadir)

• Cl eksikliği: Solgunluk, su dengesi bozulması.

• Ni eksikliği: Üreaz enzimi inaktif olur, azot metabolizması zayıflar.

8. Toprak pH ve Antagonizm Etkileri

• Yüksek pH (>7.8): Fe, Zn, Mn, Cu alımı düşer.

• Fosfor fazlalığı: Çinko ve demir alımını sınırlar.

• Amonyum fazlalığı: Kalsiyum, magnezyum ve bor alımını azaltır.
  Çözüm: pH düzenlemesi (organik madde, humik–fulvik asit, sülfür uygulamaları).