Bilgi Bankası

Yabancı ot rekabeti ve herbisit fitotoksisitesi

Aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde erken dönem yabancı ot rekabeti, kök ve sürgün gelişimini baskılayarak verimde %20–60’a varan kayıplara neden olabilir. Yabancı otlarla mücadelede kullanılan herbisitler ise uygun doz, zaman veya çevre koşullarına dikkat edilmediğinde fitotoksisite (ilaç zararı) oluşturabilir.

1. Yabancı Ot Rekabetinin Etkileri

  • Erken dönem rekabet (0–6 yaprak dönemi):

    • Su, besin ve ışık paylaşımında dezavantaj.

    • Bitkiler ince gövdeli, zayıf köklü olur.

    • Tohum dolumu dönemi kısalır.

  • Geç dönem rekabet (çiçeklenme sonrası):

    • Verim kaybı sınırlı, ancak hasat ve kaliteyi olumsuz etkiler.

Başlıca sorun oluşturan yabancı ot türleri:

Grup Türler Özellik
Geniş yapraklı Sinapis arvensis (Yabani hardal), Chenopodium album (Sirken), Amaranthus retroflexus (Horoz ibiği) Fotosentez rekabeti yüksek
Dar yapraklı Avena fatua (Yabani yulaf), Phalaris minor, Lolium rigidum Kök rekabeti güçlü
Çok yıllık Cirsium arvense (Köygöçüren) Derin köklü, yeniden sürer

2. Rekabetin Fizyolojik Etkileri

  • Azot ve fosfor alımında azalma → yaprak sararması ve gelişim yavaşlığı.

  • Fotosentetik alan azalması → düşük karbon birikimi.

  • Kök salgılarında allelopatik etkiler → kök büyümesi baskılanır.

Çözüm:

  • Ekim öncesi iyi toprak işleme,

  • Uygun sıra aralığı (25–30 cm),

  • Erken dönemde mekanik ot mücadelesi (çapa veya tırmık).

3. Herbisit Kullanımı ve Fitotoksisite

a. Yanlış Doz veya Zamanlama

  • Yüksek doz: Yaprak yanıkları, kloroz, bitki boy kısalması.

  • Erken uygulama (2 yaprak öncesi): Fidelerde kök nekrozu, yaprak deformasyonu.

  • Geç uygulama (çiçeklenme sonrası): Bitki stres altındayken kalıcı hasar riski.

4. Fitotoksisite Belirtileri

Belirti Açıklama Muhtemel Herbisit Etkisi
Kloroz ve sararma Klorofil yıkımı ALS inhibitörleri (Tribenuron, Imazamox)
Yaprak deformasyonu Hücre uzamasında bozulma Hormon benzeri herbisitler (2,4-D)
Büyüme geriliği Meristem hasarı Triazin türevleri
Yanık lekeleri Kontak etkili herbisit kalıntısı Paraquat, Diquat
Kök zayıflığı Hücre bölünmesi bozulur Asetokloro, Pendimetalin

5. Çevresel Faktörler ve Etkileşimler

  • Soğuk ve kurak koşullar: Bitki metabolizması yavaş → herbisit birikimi artar.

  • Aşırı nem: Sistemik herbisitlerin hızlı taşınmasıyla fitotoksisite artabilir.

  • Toprak pH’sı yüksekse: Bazı herbisitler (ör. sulfonilüre) daha uzun süre aktif kalır.

6. Fitotoksisite Riskini Azaltma Yöntemleri

  • Ekim öncesi herbisit etiketine uygun doz kullanılmalı.

  • Tohum çıkış sonrası uygulamalarda yaprak yüzeyinde yoğun çiğ veya su olmamalı.

  • Biyostimülan ve anti-stres ürünleri (amino asit, humik asit) uygulamalarıyla bitki toparlanması hızlandırılabilir.

  • Aynı sezon içinde farklı etki mekanizmalı herbisitlerin rotasyonu yapılmalıdır.

7. Yabancı Ot Yönetiminde Entegre Yaklaşım

  1. Kültürel önlem:

    • Temiz tohum kullanımı, ekim nöbeti.

  2. Mekanik önlem:

    • Yüzeysel çapalama, sıra arası tırmıklama.

  3. Kimyasal önlem:

    • Etiketli herbisitler; örn.

      • Pendimethalin (HRAC K1): Ekim sonrası toprak uygulaması.

      • Tribenuron-methyl (HRAC B): Çıkış sonrası erken dönem.

  4. Biyolojik önlem:

    • Rhizobakteri bazlı mikrobiyal ajanlarla kök gelişiminin teşviki.

Aşama Sorun Etki Çözüm
Erken dönem Yabancı ot rekabeti Gelişme geriliği Erken ot kontrolü
Kimyasal uygulama Fitotoksisite Sararma, deformasyon Doz kontrolü
Geç dönem Allelopatik baskı Tohum dolumu zayıf Mekanik müdahale
Toprakta kalıntı Herbisit birikimi Kök zayıflığı Rotasyon + organik madde

İlaç Önerileri