Aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisi genellikle yarı kurak ve iyi drene olmuş topraklarda optimum gelişim gösterir. Ancak soğuk veya aşırı ıslak toprak koşulları, kök sistemini olumsuz etkileyerek çimlenme gecikmesi, kök çürüklüğü, besin alımında azalma ve verim kaybı gibi ciddi fizyolojik sorunlara yol açar.

1. Soğuk Toprak Stresi

• Neden: Ekim sonrası toprak sıcaklığının 8–10 °C’nin altına düşmesi.

• Etkiler:

  • Çimlenme süresi uzar veya düzensiz çıkış olur.

  • Kök uzaması yavaşlar, tohum enerjisi düşer.

  • Hücre zarlarında geçirgenlik bozulur → su ve besin alımı azalır.

• Fizyolojik Sonuç:

  • Düşük enzim aktivitesi (özellikle nitrik redüktaz, ACC sentaz, ACC oksidaz).

  • Klorofil sentezi yavaşlar → yapraklarda solgunluk.

• Çözüm:

  • Ekim zamanı toprak sıcaklığı 10–12 °C’nin altına düşmemelidir.

  • Soğuk stresine karşı fosfit, amino asit, alg ekstresi ve humik asit uygulamaları koruyucudur.

2. Aşırı Islak Toprak Stresi

• Neden: Uzun süreli yağış veya zayıf drenaj.

• Etkiler:

  • Kök bölgesinde hipoksi (oksijen yetersizliği) oluşur.

  • Kök hücrelerinde fermentatif solunum başlar (etanol, laktat birikir).

  • Rhizoctonia solani ve Pythium spp. gibi patojenler kolayca gelişir.

• Belirtiler:

  • Bitkiler solgun, kökler siyah veya kahverengi renktedir.

  • Yapraklarda sararma ve gelişme geriliği.

• Fizyolojik Tepki:

  • Alkol dehidrogenaz (ADH) enzimi aktivitesi artar.

  • Enerji üretimi (ATP sentezi) azalır, kök ölümü başlar.

• Çözüm:

  • Drenaj kanalları açılmalı, taban suyu yüksek alanlarda ekimden kaçınılmalı.

  • Toprağın havalanması için organik madde (kompost, leonardit) takviyesi yapılmalıdır.

3. Beslenme Dengesizlikleri

• Soğuk ve ıslak toprakta P, Zn, Fe alımı azalır → yapraklarda kloroz ve morarma.

• Azot dönüşümü (nitrifikasyon) yavaşladığı için amonyum birikimi toksisiteye neden olabilir.

• Çözüm:

  • Yapraktan mikro element (özellikle Zn-EDTA, Fe-EDDHA) ve amino asit takviyesi yapılmalıdır.

  • Nitrifikasyonu destekleyen mikrobiyal inokulantlar kullanılabilir (Bacillus megaterium, Pseudomonas fluorescens).

4. Toprak Sıkışması ve Havalanma Sorunu

• Soğuk ve ıslak topraklar genellikle ağır bünyeli (killi) yapıya sahiptir.

• Bu durum köklerin oksijen alamamasına, kök gelişiminin sınırlanmasına yol açar.

• Çözüm:

  • Derin sürüm ve alt toprak kırma yapılmalı.

  • Organik madde artırılarak toprağın gözenekliliği iyileştirilmelidir.

5. Bitkisel Tepkiler (Biyokimyasal)