Depolama Koşulları ve Yönetimi Aspir tohumlarının depolama aşaması, ürün kalitesini ve yağ içeriğini korumada en kritik safhalardan biridir. Hasat, temizleme ve kurutma işlemleri doğru yapılsa bile uygun olmayan depolama koşulları , kısa sürede küf gelişimi , yağ oksidasyonu , böceklenme ve çimlenme kaybına neden olabilir.
1. Depolama Amaçları
Tohumun fiziksel ve kimyasal bütünlüğünü korumak
Yağ asidi oksidasyonunu ve rancidleşmeyi önlemek
Nem, sıcaklık ve zararlılarla kaynaklı kalite kayıplarını engellemek
Uzun süreli muhafazada yağ verimini ve çimlenme gücünü sürdürmek
2. Depolama Öncesi Hazırlık
Kurutma sonrası tohum nemi %7–8 seviyesine indirilmeli
Tohumlar soğumadan depolanmamalıdır (yoğuşma riski)
Yabancı madde, kırık veya bozuk taneler tamamen ayrılmalıdır
Depo içi yüzeyler temizlenmeli, kuru olmalı ve dezenfekte edilmelidir
Dezenfeksiyon Önerisi:
Boş depo yüzeylerine fiziksel temizlik + kireç veya biyolojik ajan (Beauveria bassiana) uygulanabilir.
Kimyasal fumigant kullanılacaksa fosfin (AlP) tercih edilir, ancak tohumluklar için önerilmez.
3. Depolama Koşulları
Parametre İdeal Değer Açıklama
Sıcaklık 10–15 °C Yüksek sıcaklıkta oksidasyon ve böcek aktivitesi artar
Bağıl nem %55–60 Fazlası küf gelişimine neden olur
Hava sirkülasyonu Düzenli, yumuşak akım Yoğuşma ve sıcaklık farklarını dengeler
Işık Karanlık ortam Işık yağ bozulmasını hızlandırır
Not: Depo sıcaklığı 20 °C’yi aştığında, 3–4 haftada bir düzenli havalandırma yapılmalıdır.
4. Depolama Yapısı ve Ambalajlama Depo Tipi:
Betonarme veya sac silolar: Endüstriyel tesislerde tercih edilir.
Küçük üretici depoları: İyi yalıtılmış, havalandırmalı, zemin izolasyonlu olmalıdır.
Ambalaj Türleri:
Ambalaj Özellik Kullanım Alanı
Kraft torba (50 kg) Nefes alır, nem transferi sınırlı Uzun süreli tohumluk saklama
Polipropilen çuval Dayanıklı, ekonomik Ticari ürün depolama
Metal veya plastik varil Hava geçirmez Kısa süreli yağlık depolama
Yerleştirme:
Çuvallar zeminden 10–15 cm yukarıda paletler üzerine konur.
Duvar ile en az 20 cm mesafe bırakılır.
Depo içi düzenli aralıklarla havalandırılır.
5. Zararlılar ve Hastalık Yönetimi Başlıca Riskler:
Depo zararlıları: Acarus siro , Tribolium castaneum , Rhyzopertha dominica , Ephestia kuehniella
Küfler: Aspergillus spp. , Penicillium spp.
Mikotoksin riski: Aflatoksin, okratoksin
Önleme:
Tohum nemini %7–8’de tutmak
Depo içi nemi düşük tutmak
Zararlı tespiti halinde biyolojik mücadele (Beauveria bassiana , Trichoderma spp. )
Uzun süreli depolamalarda fosfin (AlP) fumigasyonu yapılabilir (yalnızca yemlik ürünlerde)
6. Kalite Takibi ve Depo İzleme
İzleme Parametresi Ölçüm Aralığı Ölçüm Yöntemi
Nem Haftalık Dijital nem ölçer
Sıcaklık Günlük Termometre veya sensör
Küf/böcek kontrolü 15 günde bir Görsel muayene
Yağ asidi oranı 3 ayda bir Laboratuvar analizi
7. Uzun Süreli Saklama İçin Öneriler
Depoda yoğuşma ve ani sıcaklık değişimlerinden kaçınılmalı
Nem alma cihazı veya hava kurutucular kullanılabilir
Depo izolasyonu önemlidir (özellikle tavan ve duvar köşeleri)
Düzenli kayıt tutma : sıcaklık, nem, temizlik tarihleri
8. Kalite Kaybı Nedenleri ve Önleme Tablosu
Sorun Neden Önlem
Yağ kalitesinde düşüş Yüksek sıcaklık ve ışık Serin, karanlık depolama
Küf gelişimi Nem > %8 Kontrollü kurutma ve nem sensörü
Zararlı bulaşması Temizlenmemiş depo Ön dezenfeksiyon, biyokontrol
Renk ve koku bozulması Oksidasyon Hava geçirmez ambalaj
Tohum çimlenme kaybı Uzun depolama süresi 6–12 ayda tazeleme
