Bilgi Bankası

Hasat Sonrası Zararlılar

Aspir tohumları, depolama döneminde böcek, akar ve küf etmenlerinin saldırısına açık hale gelir. Özellikle yüksek nem, yetersiz havalandırma ve sıcak ortam koşulları zararlılar için elverişli bir üreme ortamı oluşturur. Bu nedenle hasat sonrası zararlılar, hem verim hem de yağ kalitesi açısından önemli kayıplara yol açabilir.

1. Depo Böcekleri (Coleoptera Takımı)

a. Kırma Böcekleri (Rhyzopertha dominica, Tribolium castaneum)

  • Zarar Şekli: Tohum iç dokusunu delerek tüketir; ısınma ve küflenmeye neden olur.

  • Belirtiler: Tohum yüzeyinde küçük delikler, unumsu tozlar, koku.

  • Önlem:

    • Depolama öncesi temizleme ve fumigasyon (fosfin).

    • Depo sıcaklığı 15 °C’nin altında tutulmalıdır.

b. Un Güvesi (Ephestia kuehniella)

  • Zarar Şekli: Larvalar tohum yüzeyinde ağ tabakası oluşturur.

  • Sonuç: Tohum çimlenmesi ve yağ kalitesi azalır.

  • Mücadele:

    • Depo duvar ve tavanlarına mekanik temizlik.

    • Zararlı tespitinde biyolojik preparatlar (Bacillus thuringiensis).

c. Tahıl Biti (Sitophilus granarius, S. oryzae)

  • Zarar Şekli: Dişiler tohum içine yumurta bırakır, larva tohum içini yer.

  • Belirtiler: Boşalmış, tozlu taneler, sıcaklık artışı.

  • Önlem:

    • Kuru ve serin depolama (%7–8 nem).

    • Fumigasyon veya biyolojik kontrol (Beauveria bassiana).

2. Depo Akarları (Acarus siro, Tyrophagus spp.)

  • Zarar Şekli: Tohum yüzeyini kemirir, toz ve küf artışına neden olur.

  • Belirtiler: Tozlu, nemli yüzeyler; kötü koku; yüzeyde gri tabaka.

  • Koşullar: %70 üzeri bağıl nem, 20–25 °C sıcaklık.

  • Önlem:

    • Bağıl nemin %60’ın altında tutulması.

    • Gerekirse kükürtleme veya doğal nem emiciler (kalsiyum oksit).

3. Depo Zararlısı Kelebek ve Kurtçuklar

  • Örnek Türler:

    • Plodia interpunctella (Kuru meyve güvesi)

    • Tenebrio molitor (Un kurdu)

  • Zarar: Ürün yüzeyinde ağlanma, kötü koku, renk bozulması.

  • Önlem:

    • Düzenli temizlik, feromon tuzakları, düşük sıcaklık depolama (10–12 °C).

4. Küf ve Mikotoksin Oluşturan Mantarlar

Mantar Türü Etken Madde Zarar Önlem
Aspergillus flavus Aflatoksin B₁ Yağ oksidasyonu, toksin oluşumu Nem ≤ %8, iyi havalandırma
Penicillium spp. Okratoksin A Renk ve koku bozulması Temiz depo yüzeyi, kuru ortam
Fusarium spp. Zearalenon Tohum deformasyonu Depo öncesi kurutma, biyolojik kontrol

5. Biyolojik ve Fiziksel Mücadele Yöntemleri

  • Biyolojik:

    • Beauveria bassiana, Trichoderma harzianum, Bacillus thuringiensis içeren ürünler kullanılabilir.

  • Fiziksel:

    • Soğuk depolama (10–12 °C)

    • Güneşsiz kurutma, havalandırma

    • Metal veya plastik kapalı ambalajlar

  • Kimyasal:

    • Fosfin (AlP) tabletler → yalnızca yemlik ürünlerde kontrollü kullanılır.

6. Zararlı Yönetiminde Entegre Yaklaşım

Entegre Depo Yönetimi (IDM) Prensipleri:

  1. Temiz depo → toz, artık ve eski ürün kalıntısı olmamalı.

  2. Kuru tohum → %7–8 nem.

  3. Serin ortam → 10–15 °C.

  4. Nem ve sıcaklık sensörleriyle izleme.

  5. Doğal biyolojik ajanların kullanımı.

  6. Periyodik kontrol ve kayıt tutma.

İlaç Önerileri