Bilgi Bankası

Depo Hastalıkları ve Küf Gelişimi

Aspir tohumları, depolama sırasında yüksek nem, yetersiz havalandırma ve sıcak ortam koşulları altında fungal enfeksiyonlara karşı oldukça hassastır. Bu koşullar, hem yağ kalitesinde bozulma hem de mikotoksin oluşumu riskini artırır.

1. Başlıca Depo Mantarları ve Etkileri

Mantar Türü Ürettiği Mikotoksin Görülen Belirtiler Etkisi
Aspergillus flavus Aflatoksin B₁ Sarımsı-yeşil küf tabakası, kötü koku Yağ oksidasyonu, toksisite, pazar reddi
Penicillium spp. Okratoksin A Mavimsi-yeşil küf, yüzeysel tozlaşma Tohum yüzeyinde renk bozulması, acı koku
Fusarium spp. Zearalenon, Fumonisin Pembe-kırmızı küf, çimlenme düşüşü Tohum deformasyonu, toksik kalıntı
Rhizopus spp. - Pamuksu beyaz miselyum tabakası Nemli ortamlarda hızlı yayılım, çürüme

2. Küf Gelişimini Tetikleyen Faktörler

  • Nem: %8’in üzerindeki nem oranı, özellikle Aspergillus ve Penicillium için uygundur.

  • Sıcaklık: 20–35 °C arası mantar aktivitesini hızla artırır.

  • Havalandırma eksikliği: Depoda nem birikimi ve lokal ısınma yaratır.

  • Yetersiz kurutma: Hasattan sonra hızlı nem düşürülmezse küf başlar.

  • Kırık taneler: Yüzey alanı fazla olduğundan enfeksiyon kolaylaşır.

3. Belirtiler ve Tanılama

  • Renk değişimi: Sarı–yeşil, gri veya mavimsi lekeler.

  • Koku: Küf, asidik veya yağ ekşimesi kokusu.

  • Yapışkan yüzey: Yoğuşma ve mikrobiyal faaliyet göstergesidir.

  • Analiz: Mikotoksin testleri (ELISA, HPLC) ile aflatoksin ve okratoksin kontrolü yapılmalıdır.

4. Önleme ve Yönetim Stratejileri

a. Kurutma ve Nem Kontrolü

  • Hedef nem: %7–8.

  • Gölge kurutma veya maksimum 40–45 °C’de mekanik kurutma yapılmalıdır.

  • Kurutma sonrası tohumlar 24 saat dinlendirilerek nem dengelenmelidir.

b. Depolama Koşulları

  • Sıcaklık: 10–15 °C

  • Bağıl nem: %55–60

  • Düzenli havalandırma ve nem sensörleriyle izleme yapılmalıdır.

  • Depo iç yüzeyleri temiz, kuru ve dezenfekte olmalıdır.

c. Doğal Koruma Yöntemleri

  • Beauveria bassiana, Trichoderma harzianum gibi biyolojik etmenlerle yüzey uygulaması.

  • Uçucu yağlar (karanfil, kekik, nane) ile antifungal buhar uygulamaları.

  • Organik asitlerle (sorbik, sitrik, propiyonik asit) nem kontrolü.

d. Kimyasal Mücadele (Son Çare Olarak)

  • Fosfin (AlP) fumigasyonu yalnızca yemlik ürünlerde kullanılmalıdır.

  • İnsan tüketimi için üretilen tohumlarda biyolojik ajanlar veya fiziksel yöntemler tercih edilmelidir.

5. Küf Gelişiminin Kaliteye Etkisi

Etki Alanı Sonuç
Yağ Kalitesi Peroksit değeri artar, tat ve koku bozulur.
Tohum Sağlığı Çimlenme gücü düşer, renk kararır.
Depo Stabilitesi Sıcaklık artışı, oksidasyon hızlanması.
İhracat Uygunluğu Aflatoksin sınırlarını aşan partiler reddedilir.

6. Entegre Depo Hastalık Yönetimi (IDM)

  1. Hasat öncesi: Sağlıklı tohum seçimi, fungusit artığı bırakmamak.

  2. Hasat sonrası: Uygun kurutma, hızlı soğutma.

  3. Depo içi: Temizlik, biyolojik koruma, sıcaklık-nem sensörlü izleme.

  4. Periyodik kontrol: Mikotoksin analizi ve sıcaklık haritalama.

İlaç Önerileri