Bilgi Bankası

Kalite Değerlendirme ve Yağ Analizi

Aspirde hasat sonrası kalite değerlendirmesi, ürünün yağ oranı (%), yağ asidi kompozisyonu, nem, renk, çimlenme oranı ve yabancı madde miktarı gibi temel parametrelere dayanır. Bu analizler, hem yağ sanayii hem de tohumluk kalitesi açısından ürünün ticari değerini belirler.

1. Kalite Değerlendirme Kriterleri

Kriter İdeal Değer Açıklama
Nem oranı %7–8 Fazlası küf ve oksidasyon riskini artırır.
Yağ oranı %28–38 Çeşit, iklim ve toprak yapısına göre değişir.
Protein oranı %15–20 Yemlik kullanım açısından önemlidir.
Yabancı madde oranı <%2 Temizleme kalitesini gösterir.
Tohum bütünlüğü %95 ve üzeri Mekanik hasarlardan arınmış olmalı.
Renk Açık sarı / açık kahverengi Kararma oksidasyon belirtisidir.
Koku Nötr, doğal Ransit (acımsı) koku yağ bozulması göstergesidir.

2. Yağ Analizi Parametreleri

a. Yağ Oranı (%)

  • Yöntem: Soxhlet ekstraksiyonu veya NMR analizi

  • İdeal Değer: %30 civarı

  • Not: Carthamus tinctorius çeşitleri arasında yağ oranı %22–42 arasında değişebilir.

b. Yağ Asidi Kompozisyonu

Yağ Asidi Kimyasal Formül Fonksiyonel Etki
Linoleik Asit (C18:2) Çoklu doymamış Oksidatif stabilite düşük, besin değeri yüksek
Oleik Asit (C18:1) Tekli doymamış Yağ dayanıklılığı yüksek, kızartma için uygun
Palmitik Asit (C16:0) Doymuş Fiziksel stabilite sağlar
Stearik Asit (C18:0) Doymuş Katı yağ yapısına katkı sağlar

Analiz Yöntemleri:

  • Gaz Kromatografisi (GC-FID): Yağ asidi profili belirlenir.

  • FTIR Spektroskopisi: Oksidasyon ve esterleşme seviyeleri ölçülür.

  • Titrasyon (Peroksit ve Asit Sayısı): Yağ bozulma düzeyi belirlenir.

3. Yağ Kalitesi ve Depolama İlişkisi

  • Yüksek sıcaklık ve ışık → Peroksit değeri artar.

  • Nem > %8 → Hidrolitik parçalanma hızlanır.

  • Oksijen teması → Ransit koku ve renk bozulması oluşur.

Parametre Güvenli Aralık Bozulma Göstergesi
Peroksit Sayısı (meqO₂/kg) <10 >20 = oksidasyon başlamış
Asit Sayısı (mg KOH/g) <1.5 >2.0 = hidroliz başlamış
Renk (Lovibond) 5–10 sarı >15 = oksidasyon, bozulma

4. Numune Alma ve Laboratuvar Hazırlığı

  • Her partiden en az 1 kg homojen numune alınır.

  • Nem, sıcaklık ve koku parametreleri anında ölçülmelidir.

  • Numune ışık geçirmeyen cam şişede, 4–8 °C’de saklanmalıdır.

  • Yağ analizi 48 saat içinde yapılmazsa örnek dondurulmalıdır.

5. Tohumluk Kalitesi (Üretim Amaçlı)

Parametre İdeal Değer Açıklama
Çimlenme Oranı ≥ %85 Depo koşullarına bağlı olarak düşer
Bin Dane Ağırlığı (g) 35–45 Yağ oranı ile ilişkilidir
Mekanik Zarar (%) ≤ %3 Hasat ve kurutmadan etkilenir
Küf Bulaşma Oranı (%) 0 Sağlıklı üretim için kritik

6. Yağ Kalitesini Koruma Önerileri

  • Depolama sıcaklığı 10–15 °C olmalı.

  • Oksijensiz (azot atmosferli) ortamlar yağ stabilitesini artırır.

  • Işık geçirmeyen, hava almayan ambalajlar kullanılmalıdır.

  • Tohumlar doğrudan güneş altında bekletilmemelidir.

  • Düzenli peroksit ve asit sayısı ölçümleri yapılmalıdır.

7. Özet: Hasat Sonrası Kalite Yönetimi Zinciri

  1. Hasat zamanı optimizasyonu: Fizyolojik olgunlukta hasat.

  2. Kurutma: %7–8 nem seviyesine kadar düşürülmeli.

  3. Temizleme ve ayırma: Boş taneler ve yabancı maddeler uzaklaştırılmalı.

  4. Depolama: Serin, kuru, karanlık ortam.

  5. Yağ analizi: Düzenli laboratuvar kontrolü.

  6. Kayıt ve izlenebilirlik: Parti bazlı analiz raporları tutulmalı.

İlaç Önerileri