Armillaria Kök Çürüklüğü (Armillaria mellea) 1. Hastalık Etmeni ve Biyolojisi
Etmen: Armillaria mellea (Vahl: Fr.) Kumm.
Sınıf: Basidiomycetes
Ortak Adı: Bal Mantarı, Kök Çürüklüğü Mantarı
Konukçular: Avokado, elma, ceviz, asma, zeytin, kayısı, şeftali ve birçok orman ağacı
Hayatta Kalma: Toprakta veya ölü kök kalıntılarında rizomorf adı verilen ipliksi yapılarla uzun yıllar canlı kalabilir.
Yayılım:
Bulaşık toprak, kök teması, enfekte kalıntılar veya fidan materyaliyle taşınır.
Yeni ağaçlara genellikle topraktaki rizomorfların temasıyla geçer.
2. Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Kısım Gözlenen Belirtiler Tanılama Özellikleri
Kök sistemi Kalın köklerde yumuşama, beyaz mantar miselleri, kabuk altında çürüme. Kabuk kaldırıldığında beyaz fan şeklinde misel tabakası görülür.
Gövde tabanı Toprak hattında koyu kahverengi çürüme, kabuk altı misel ağı. Miseller tatlı kokuludur ve ahşap dokuda “reçinemsi” görünüm vardır.
Yapraklar Sararma, erken dökülme, gelişme geriliği. Genellikle gövde çevresinde çürüme ilerlemiştir.
Ağaç genel görünümü Kısmi veya tam kurumalar. Avokado bahçelerinde gruplar halinde ağaç ölümleri tipiktir.
3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri
Toprak tipi: Ağır, kötü drenajlı ve organik maddece zengin topraklarda gelişir.
Nem: Yüksek toprak nemi enfeksiyonu artırır.
Sıcaklık: 15–28 °C arasında aktif gelişme gösterir.
Stres faktörleri: Kuraklık, yaralanma ve don zararı enfeksiyonu kolaylaştırır.
Alan geçmişi: Daha önce meyve veya orman ağacı bulunan alanlar risklidir.
4. Laboratuvar Tanısı
Köklerden alınan örneklerde kabuk altı beyaz fan yapılı miseller mikroskop altında incelenir.
Toprakta siyahımsı rizomorf yapılar bulunur (iplik şeklinde, 2–3 mm çapında).
Misel kültürü PDA ortamında 25 °C’de gelişir ve bal kokusu verir.
5. Kültürel Önlemler
Bulaşık alanlardan kaçınma: Yeni bahçeler, geçmişte Armillaria bulaşık arazilerden uzak seçilmelidir.
Kök kalıntılarının temizliği: Eski ağaç kökleri tamamen çıkarılmalıdır.
Drenaj düzenleme: Ağaç başına iyi drenaj sağlanmalı, taban suyu yüksek olmamalıdır.
Toprak güneşlenmesi (solarizasyon): Yaz aylarında şeffaf naylonla 4–6 hafta örtülmesi patojen yükünü azaltır.
Anaç seçimi: Dusa veya Toro Canyon gibi daha toleranslı anaçlar önerilir.
Malçlama: Kalın organik malç doğrudan gövdeye temas etmemelidir (hava akımı kesilmemelidir).
6. Kimyasal Mücadele
Etken Madde Formülasyon / Kullanım Etki Mekanizması FRAC Kodu
Tebuconazole 1–1.5 mL/L su – kök bölgesine veya gövde tabanına Sterol biyosentez inhibitörü; sistemik 3
Propiconazole 1 mL/L su – toprak uygulaması Demetilasyon inhibitörü; sistemik 3
Trifloxystrobin 0.1% solüsyon – yapraktan Mitokondriyal solunumu durdurur 11
Fosetyl-Al 200 g/100 L su – savunma indükleyici Sistemik; bitki bağışıklığını uyarır 33
Uygulama Notu: önleyici amaçla ve erken dönemde uygulanmalıdır.
7. Biyolojik Mücadele
Biyolojik Ajan Etki Mekanizması Uygulama Şekli
Trichoderma harzianum Misel rekabeti, enzimatik yıkım Kök çevresine inokülasyon
Trichoderma viride Rizomorf kolonizasyonunu engeller Damlama sulama veya fide kaplama
Bacillus subtilis Rizosfer savunması ve antibiyotik üretimi Sulama suyu veya toprak karışımı
8. Direnç Yönetimi ve Entegre Strateji
Aynı FRAC grubundaki fungisitlerin ardışık kullanımı direnci artırır, rotasyon yapılmalıdır.
Drenaj, güneşlenme ve toprak dezenfeksiyonu önceliklidir.
Kimyasal + biyolojik + kültürel yöntemler entegre edilmelidir.
Bahçeye girişlerde alet ve çizmeler %1 NaOCl ile dezenfekte edilmelidir.
