Bilgi Bankası

Avocado Sunblotch Viroid (ASBVd)

1. Etmen ve Taksonomi

  • Etmen: Avocado Sunblotch Viroid (ASBVd)

  • Sınıf: Avsunviroidae

  • Cins: Avsunviroid

  • Nükleik yapı: 247 nükleotid uzunluğunda dairesel, tek zincirli RNA

  • Protein kodlamaz, doğrudan RNA replikasyonu ile çoğalır.

  • Konukçular: Yalnızca Persea americana (avokado) ve nadiren Persea indica.

  • Dağılım: Tropikal ve subtropikal bölgelerde; Amerika, Afrika, Akdeniz havzası (İspanya, İsrail) ve son yıllarda Türkiye’nin güney sahilinde izlenmiştir.

2. Bulaşma ve Yayılma

Bulaşma Yolu Açıklama
Vegetatif çoğaltma (aşı, kalem, çelik) Ana bulaşma kaynağı. Enfekteli anaç veya kalemle taşınır.
Tohumla bulaşma %86’ya kadar; özellikle ‘Fuerte’ çeşidinde çok yüksektir.
Mekanik bulaşma Budama, aşı bıçağı, testere veya elle temasla taşınabilir.
Polenle bulaşma Erkek organlarda viroid taşınabilir; döllenmeyle bulaşma oranı düşüktür.
Gövde teması / kök kaynaşması Komşu enfekteli ağaçlardan kısa mesafeli geçiş mümkündür.

3. Belirtiler ve Tanılama Kriterleri
Kısım Gözlenen Belirtiler Tanılama Özellikleri
Meyve Düzensiz sarı–açık kahverengi çizgiler, renk açılması (“sunblotch pattern”). Şiddetli vakalarda meyvede şekil bozukluğu ve düşük yağ içeriği.
Yaprak Mozaik benzeri açık yeşil–sarı lekeler. Genellikle damar boyunca simetrik değildir.
Sürgün / Dal Kabukta çökük çizgiler veya çatlak benzeri oyuklar. “Bark cracking” görünümü tipiktir.
Ağaç genelinde Zayıf gelişim, cılız yapraklar, verimde %50–80 azalma. Çiçeklenme zayıflar, döllenme oranı düşer.
Asemptomatik taşıyıcılar Bazı ağaçlarda hiçbir belirti yoktur, ancak viroid taşır. PCR testi pozitif çıkar.

4. Laboratuvar Tanısı

  1. Moleküler testler:

    • RT-PCR veya qRT-PCR ile ASBVd genomunun doğrudan saptanması.

    • Primer seti: “ASBVd-247F / ASBVd-247R”.

  2. PAGE (Polyacrylamide Gel Electrophoresis): Viroid RNA bant profili tipiktir.

  3. Dot blot / Northern blot hibridizasyon: Düşük yoğunluklu alanlarda doğrulama amaçlı.

  4. Saha testi: Hızlı “RT-LAMP” protokolleri geliştirilmiştir (İsrail, 2023).

5. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcaklık: 20–30 °C arası optimum; 35 °C üstü çoğalmayı sınırlar.

  • Stres faktörleri: Kuraklık, aşırı azot veya yoğun budama, semptom şiddetini artırır.

  • Çeşit duyarlılığı:

    • En duyarlı: Fuerte, Bacon, Pinkerton

    • Orta duyarlı: Hass

    • Daha toleranslı: Zutano, Reed

6. Kültürel ve Hijyen Önlemleri

  1. Fidan üretimi:

    • Yalnızca ASBVd-negatif sertifikalı materyal kullanılmalıdır (PCR testi zorunlu).

  2. Aşı ve budama hijyeni:

    • Aletler her ağaçtan sonra %1 sodyum hipoklorit veya %2 Virkon S ile dezenfekte edilmelidir.

  3. Enfekteli ağaçların imhası:

    • Köküyle birlikte sökülmeli, yakılmalıdır; toprağa gömülmemelidir.

  4. Yeniden dikim karantinası:

    • En az 12 ay beklenmeli, solarizasyon yapılmalıdır.

  5. Gözlem programı:

    • AgroPlanet modülünde “Viroid İzleme Alanı” oluşturularak düzenli görsel + PCR takibi yapılmalıdır.

7. Kimyasal veya Biyolojik Mücadele

  • ASBVd virüs değil, viroid olduğu için hiçbir kimyasal veya biyolojik ajan etkili değildir.

  • Tedavi mümkün değildir — tek strateji eradikasyon (yok etme) ve temiz materyalle yeniden üretimdir.

  • Doku kültürüyle (meristem kültürü) viroidden arındırma bazı araştırma başarıları göstermiştir, ancak ticari düzeyde uygulanabilirliği sınırlıdır.

8. Entegre Yönetim Önerisi

  • Temiz anaç materyali → PCR sertifikalı fidan kullanımı

  • Hijyen → Alet dezenfeksiyonu, fidanlık karantinası

  • İzleme → Yıllık PCR taraması, yaprak/çiçek dokusundan örnekleme

  • Eğitim → Tarla personeline “asemptomatik taşıyıcı” farkındalığı

  • AgroPlanet entegrasyonu:

    • “ASBVd Risk Skoru” = (Ağaç yaşı × Çeşit duyarlılığı × Semptom oranı) / Hijyen puanı

İlaç Önerileri