Bilgi Bankası

Tripsler (Heliothrips haemorrhoidalis Scirtothrips perseae)
1. Zararlı Etmeni ve Biyolojisi
Özellik Bilgi
Etmen Türleri Heliothrips haemorrhoidalis (sera tripsi) ve Scirtothrips perseae (avokado tripsi)
Takım / Familya Thysanoptera: Thripidae
Zararlı Tipi Emici ağız yapısına sahip, bitki özsuyunu emerek yaprak, sürgün ve meyve yüzeyinde fizyolojik zarar oluşturan böcek
Konukçular Avokado, turunçgiller, guava, kahve, nar, muz, süs bitkileri
Dağılım Tropikal–subtropikal bölgelerde yaygın; Türkiye’de özellikle Antalya, Mersin, Alanya ve Hatay çevresinde rapor edilmiştir.
Yaşam döngüsü

Yaşam döngüsü

  • Dişiler yumurtalarını yaprak altına veya meyve yüzeyine bırakır.

  • Yumurtadan çıkan nimfler 5–8 gün içinde gelişir.

  • Pupa dönemi toprakta veya kabuk çatlaklarında geçer (2–3 gün).

  • Uygun sıcaklıkta (25–30 °C) yaşam döngüsü 12–15 gündür.

  • Yılda 8–10 döl verebilir.

2. Zarar Şekli ve Tanılama Kriterleri

Kısım Gözlenen Belirtiler Tanılama Özellikleri
Yaprak Emgi yerlerinde gümüşi–grimsi lekeler, kenarlarda sararma ve kıvrılma. Üst yüzeyde matlaşma, alt yüzeyde nimf kümeleri.
Meyve Kabukta bronzlaşma, lekelenme ve pürüzlü yüzey. Özellikle sap çevresinde ve meyve üst yarısında lekeler yoğun.
Sürgün Genç sürgünlerde deformasyon, yaprak dökülmesi. Gelişim geriliği ve yan dal kaybı görülür.
Depo sonrası Lekeler kalıcıdır, pazarlama kalitesini düşürür. Fungus girişi için açık kapı oluşturur.

3. Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcaklık: 22–30 °C aralığı optimum; 35 °C üzerinde gelişme yavaşlar.

  • Nem: %50–70 arası en uygun.

  • Risk faktörleri:

    • Gölgelemesi az, rüzgâr koruması zayıf bahçeler.

    • Aşırı azotlu gübreleme (yeni sürgün artışı zararlıyı çeker).

    • Dengesiz sulama (bitki stresinde çekim artar).

    • Yoğun yaprak örtüsü altında hava sirkülasyonunun zayıf olması.

4. Zararlının Tanınması

  • Ergin (H. haemorrhoidalis): 1.2–1.4 mm uzunlukta, koyu kahverengi–siyah renkli, kanat uçları saçaklı.

  • Ergin (S. perseae): 0.8–1 mm uzunlukta, açık sarı–kehribar renkli, ince gövdeli.

  • Nimf: Sarımsı, yassı ve hareketsiz; yaprak alt yüzeyine sıkıca yapışır.

  • Pupa: Toprakta veya kabuk aralarında gelişir.

5. Kültürel Önlemler

  1. Budama: Yoğun dallar seyreltilmeli, hava sirkülasyonu artırılmalı.

  2. Sulama ve besleme dengesi: Aşırı azotlu uygulamalardan kaçınılmalı, potasyum ve kalsiyum dengesi korunmalı.

  3. Hasat sonrası temizlik: Bahçe zemininde dökülen yaprak ve meyveler imha edilmelidir.

  4. Toprak işleme: Pupaların gelişimini engellemek için yüzeysel işleme yapılmalıdır.

  5. Tuzaklama: Sarı yapışkan levhalar (10 adet/da) kullanılarak populasyon izlenmelidir.

6. Kimyasal Mücadele

Etken Madde  Formülasyon / Kullanım Etki Mekanizması IRAC Kodu
Spinosad 0.3–0.4 mL/L; meyve ve yaprak püskürtmesi Sinir sistemi hiperaktivasyonu; temas + mide etkili 5
Abamectin 0.5 mL/L; yaprak altına iyi kaplama GABA inhibitörü; sinirsel felç 6
Spinetoram 0.25 mL/L; nimf ve ergin döneminde Nikotinik asetilkolin reseptör aktivasyonu 5
Lambda-cyhalothrin 0.3 mL/L; temas etkili Piretroit grubu; hızlı knockdown etkisi 3A
Azadirachtin (Neem Yağı) 1–2 mL/L; organik bahçelerde Büyüme ve beslenme inhibitörü UN

Uygulama zamanı: Sarı yapışkan tuzaklarda haftalık ortalama 5 trips/yaprak eşiği aşıldığında ilaçlama yapılır.
Tekrarlama: 10–14 gün aralıklarla, toplam 2–3 uygulama.

7. Biyolojik Mücadele

Doğal Düşman / Ajan Etki Mekanizması Uygulama Şekli
Beauveria bassiana Entomopatojen fungus; nimf ve ergini enfekte eder Sprey uygulaması (%0.3–0.5)
Amblyseius swirskii Trips yumurta ve nimf evresinde avcı akar 50 birey/m² biyolojik salım
Orius laevigatus Ergin ve nimfleri avlar Seralarda ve açık alanlarda salım
Chrysoperla carnea Larva evresinde aktif avcı Haftalık salım (2000 birey/da)

8. Entegre Mücadele ve Direnç Yönetimi

  • Aynı IRAC koduna sahip insektisitler ardışık kullanılmamalıdır.

  • Kimyasal uygulamalar ile biyolojik salımlar arasında en az 7–10 gün olmalıdır.

  • Sarı tuzaklarla populasyon seviyesi izlenmeli; ekonomik zarar eşiği geçmeden müdahale edilmelidir.

  • Neem yağı ve Beauveria gibi biyo-ajanlar yaz ortasında koruyucu olarak kullanılabilir.

İlaç Önerileri