Bilgi Bankası

Jasmonat ve Salisilik Asit Türevleri (JA SA)

Tanım ve Genel Özellikler

Jasmonat (JA) ve Salisilik Asit (SA) bitkilerde savunma, stres tepkileri ve olgunlaşma süreçlerini düzenleyen iki önemli sinyal molekülüdür.
Avokadoda bu hormonlar özellikle biyotik stres (fungus, bakteri, zararlı) ve abiyotik stres (soğuk, tuzluluk, kuraklık) durumlarında bitki bağışıklık sisteminin ana düzenleyicileri olarak görev yapar.

Kimyasal Özellikleri

Hormon Tam Adı Kimyasal Formül Kaynak Doku Doğası
Jasmonat (JA) Jasmonik Asit C₁₂H₁₈O₃ Yaralanmış yapraklar, meyveler Lipid türevi (oksilipin)
Salisilik Asit (SA) 2-Hidroksibenzoik Asit C₇H₆O₃ Yaprak ve floem dokusu Fenolik bileşik

Avokadoda Fizyolojik Roller

1. Bitki Savunma Mekanizması (Biyotik Stres)

  • JA, fungal ve insekt saldırılarına karşı sistemik savunmayı (SAR ve ISR) aktive eder.

  • SA, özellikle bakteriyel ve viral enfeksiyonlara karşı direnç oluşturur.

  • JA ve SA birbirine antagonistik etki gösterir; yani birinin baskınlığı diğerini sınırlar.

Savunma Tipi Hormon Örnek Tepki
Nekrotrofik patojenlere karşı (Fusarium, Alternaria) Jasmonat Fitoleksin üretimi, hücre duvar kalınlaşması
Biyotrofik patojenlere karşı (Xanthomonas, Pseudomonas) Salisilik Asit PR proteinleri (β-1,3-glukanaz, kitosanaz) aktivasyonu

2. Meyve Olgunlaşması ve Kalite

  • JA, etilen sentezini artırarak meyve olgunlaşma hızını düzenler.

  • SA, antioksidan savunma sistemini güçlendirerek meyve yumuşamasını geciktirir.

  • Hasat sonrası uygulamalarda SA, enzimatik esmerleşmeyi ve fungal çürümeyi azaltır.

Hormon Etkisi Sonuç
Jasmonat Etilen üretimi ve lipaz aktivasyonu ↑ Olgunlaşma ve aroma gelişimi
Salisilik Asit PPO/POD enzimlerini inhibe eder Esmerleşme azalır, raf ömrü uzar

3. Stres Toleransı (Kuraklık, Tuz, UV)

  • JA ve SA birlikte antioksidan savunma enzimlerini (SOD, CAT, GR) aktive eder.

  • Su stresi sırasında ABA ile etkileşerek stomaların kapanmasını düzenler.

  • Tuz stresinde JA, iyon taşınımını dengeler ve kök gelişimini destekler.

4. Çiçeklenme ve Polen Canlılığı

  • JA, çiçek açma ve polen tüpü büyümesinde rol oynar.

  • SA, polen viabilitesini ve dölleme sonrası doku bütünlüğünü korur.

Fenolojik Dönemlere Göre JA ve SA Aktivitesi

Fenolojik Evre Jasmonat Aktivitesi Salisilik Asit Aktivitesi Etki
10–29: Sürgün Gelişimi Orta Düşük Yaprak dayanıklılığı
30–49: Tomurcuk Gelişimi Orta Orta Savunma hazırlığı
50–69: Çiçeklenme ve Meyve Tutumu Yüksek Orta Polen canlılığı, antifungal savunma
70–89: Meyve Büyümesi ve Olgunlaşma Yüksek Yüksek Antioksidan denge, raf ömrü
90–99: Dinlenme Düşük Orta Sistemik direnç korunumu

Uygulama Şekilleri (Hasat Öncesi / Sonrası)
Uygulama Hormon Konsantrasyon Etki
Hasat sonrası depolama SA 1–2 mM Fungal çürüme azalır, PPO aktivitesi düşer
Çiçeklenme öncesi JA 50–100 µM Polen canlılığı, stres toleransı
Kuraklık / tuz stresi JA + SA 50 µM + 0.5 mM Antioksidan savunma
Meyve olgunlaşma öncesi SA 1 mM Esmerleşme ve etilen kontrolü

Aşırı JA / SA Uygulamalarının Etkileri

  • Fazla JA → büyüme yavaşlaması, yaprak kıvrılması

  • Fazla SA → fotosentez baskılanması, kloroz

  • Aşırı kombinasyonlar → hormon dengesizliği ve erken yaşlanma

JA – SA – Etilen – ABA Etkileşimi

Hormon İlişki Sonuç
JA – SA Antagonistik Patojen tipine göre savunma farklılığı
JA – Etilen Sinerjik Olgunlaşma hızlanır
SA – ABA Antagonistik Stres ve su dengesi kontrolü
JA – BRs Sinerjik Hücre dayanıklılığı artar

İlaç Önerileri