Bilgi Bankası

Rhizopus Baş Çürüklüğü (Rhizopus spp.)

Etmen ve Biyolojisi

  • Hastalık etmeni: Rhizopus stolonifer, R. arrhizus ve R. oryzae gibi türlerdir.

  • Hastalık tipi: Çiçeklenme ve olgunlaşma döneminde tablada görülen fungal çürüklük hastalığıdır.

  • Yaşam döngüsü:

    • Etmen çiçeklenme sırasında taç yapraklar üzerinden tablayı enfekte eder.

    • Yara dokularından veya böcek zararlarından kolayca giriş yapar.

    • Kurak koşullarda pasif kalabilir, ancak nemli havada hızla misel geliştirir.

Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Tanımı
Tabla (baş) Kahverengimsi, yumuşak çürüme; dokuda su kaybı ve sarkma.
Tohumlar Renk değişimi, buruşma ve kolay dökülme.
Baş altı kısmı Pamuksu beyaz-gri fungal tabaka (Rhizopus miseli).
İleri dönem Misel tabakasında siyah renkli spor kitleleri oluşur.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcaklık: 25–35 °C (optimum 30 °C)

  • Nem: %90 üzeri bağıl nem

  • Riskli koşullar:

    • Uzun süren yağış veya sisli hava

    • Böcek zararı (özellikle Helicoverpa spp.)

    • Hasat gecikmesi

    • Sık ekim ve düşük hava sirkülasyonu

Tanılama

  • Tabla dokusunda pamuksu beyaz mantar tabakası ve sonrasında siyah sporangium kitleleri gözlemlenir.

  • Hastalık genellikle Sclerotinia veya Botrytis çürüklükleriyle karıştırılır; ancak Rhizopus’ta doku daha kuru ve gevrek hale gelir.

Kültürel Mücadele

  1. Ekim nöbeti: Aynı tarlaya üst üste ayçiçeği ekilmemelidir.

  2. Hasat zamanında yapılmalı, gecikmeden ürün tarladan kaldırılmalıdır.

  3. Hasat sonrası bitki artıkları imha edilmelidir.

  4. Dengeli gübreleme: Aşırı azotlu gübreleme hastalığı teşvik eder.

  5. Zararlı kontrolü: Tablada yara oluşturan böceklere (ör. Helicoverpa armigera) karşı koruma sağlanmalıdır.

  6. Depolama koşulları: %9’un altında nem ve iyi havalandırma sağlanmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Etken Madde FRAC Kodu Uygulama Dönemi Özellik
Azoxystrobin 11 Çiçeklenme–baş oluşum dönemi Sistemik, koruyucu etki.
Tebuconazole 3 Enfeksiyon riski yüksek dönemlerde Ergosterol biyosentez inhibitörü, sistemik fungisit.
Boscalid + Pyraclostrobin 7 + 11 Çiçeklenme–hasat arası Translaminar etki, çürüklük riskini azaltır.

AgroPlanet önerisi:
“Hasat Sonrası Modülü” içinde Tabla Çürüklüğü Risk Takibi aktif edilerek nem ve sıcaklığa göre uyarı alınabilir.

Biyolojik Mücadele

  • Antagonist mikroorganizmalar:

    • Bacillus subtilis ve Trichoderma harzianum → tabla yüzeyinde spor gelişimini baskılar.

  • Bitkisel koruyucular: Neem yağı ve karanfil yağı içeren biyopreparatlar erken bulaşmaları önleyebilir.

Entegre Mücadele

  • Dayanıklı çeşit seçimi

  • Böcek zararlılarının kontrolü

  • Hasat geciktirilmemesi

  • Hedefli fungisit uygulamaları

  • Uygun depolama koşulları

Bu stratejiyle verim kaybı %70’ten %10’un altına indirilebilir.

Ekonomik Önemi

  • Şiddetli yıllarda verim kaybı %30–70 olabilir.

  • Türkiye’de özellikle Trakya ve İç Anadolu’nun geç olgunlaşan ayçiçeği bölgelerinde görülür.

  • Özellikle yüksek nemli hasat dönemlerinde hızlı yayılım gösterir.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Hastalık İzleme Tabla nemi ve sıcaklığa bağlı risk uyarısı Sensör verisi veya manuel giriş
Gözlem Modülü Baş çürüklüğü yoğunluğu (%) + fotoğraf Alan personeli gözlemi
Uygulama Takvimi Fungisit ve biyolojik ajan zamanlaması FRAC koduna göre algoritmik öneri
Analitik Panel Hasat öncesi–sonrası kayıp analizi Grafiksel raporlama



İlaç Önerileri