Bilgi Bankası

Macrophomina Gövde Yanıklığı (Macrophomina phaseolina)

Etmen ve Biyolojisi

  • Hastalık etmeni: Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid.

  • Hastalık tipi: Toprak kökenli nekrotrofik bir fungus olup gövde, kök ve tabla çürüklüğüne neden olur.

  • Yaşam döngüsü:

    • Etmen toprakta mikrosklerot formunda uzun süre canlı kalabilir.

    • Yüksek sıcaklık ve düşük toprak neminde aktifleşir.

    • Bitkiye kök veya yara dokularından girer ve gövde iletim dokularında nekroz oluşturur.

Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Tanımı
Alt yapraklar Solgunluk, sararma ve erken kuruma.
Gövde Alt kısımlarda gri-kahverengi renk değişimi, dokuda kuruma ve çatlama.
Gövde içi Gri-siyah mikrosklerot birikimi, iç dokunun süngerimsi yapıya dönüşmesi.
Kök Kök kabuğunda soyulma, doku zayıflığı, kahverengileşme.
Bitki genel görünümü Gelişme geriliği, erken yaşlanma, devrilme ve baş küçülmesi.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Optimum sıcaklık: 30–35 °C (yüksek sıcaklıkta hızla gelişir)

  • Nem: Düşük toprak nemi; kurak dönemler sonrası risk artar.

  • Risk faktörleri:

    • Kurak iklim koşulları

    • Aşırı bitki sıklığı

    • Yüksek sıcaklık + su stresi

    • Enfekte bitki artıklarıyla ekim

    • Aşırı azotlu gübreleme

Tanılama

  • Gövde kesitlerinde gri-siyah mikrosklerot yapıları tanı için belirgindir.

  • Mikroskop altında 50–100 mikron çapında sert, yuvarlak mikrosklerotlar görülür.

  • Sclerotinia veya Fusarium’dan farkı: doku kuru, kömür renginde ve süngerimsi yapıdadır.

Kültürel Mücadele

  1. Ekim nöbeti: Aynı tarlaya 4–5 yıl ayçiçeği veya baklagil ekilmemelidir.

  2. Sağlıklı ve sertifikalı tohum kullanımı.

  3. Toprak nemi korunmalı; aşırı sulama ve kuraklık dalgalanmaları önlenmelidir.

  4. Bitki sıklığı azaltılarak hava sirkülasyonu artırılmalıdır.

  5. Hasat sonrası bitki kalıntıları tarladan uzaklaştırılmalıdır.

  6. Toprak organik maddesi artırılmalı (kompost, yeşil gübre).

Kimyasal Mücadele

Etken Madde FRAC Kodu Uygulama Dönemi Özellik
Fludioxonil 12 Tohum ilaçlaması Koruyucu, yüzey etkili; mikrosklerot çimlenmesini engeller.
Thiabendazole 1 Fide dönemi Sistemik; damar içi gelişimi baskılar.
Tebuconazole 3 Erken enfeksiyon döneminde Sistemik; ergosterol biyosentez inhibitörü.
Prochloraz 3 Çiçeklenme öncesi Translaminar, koruyucu etki.

Not: Kimyasal kontrol sınırlı etkilidir; kültürel ve biyolojik önlemlerle desteklenmelidir.

Biyolojik Mücadele

  • Faydalı mikroorganizmalar:

    • Trichoderma harzianum, T. viride → mikrosklerotları parazitleyerek yok eder.

    • Bacillus subtilis → kök yüzeyinde koruyucu tabaka oluşturur.

  • Organik preparatlar: Melas, humik asit ve mikrobiyal kompost uygulamaları toprak mikrobiyotasını güçlendirir.

Entegre Mücadele

  • Ekim nöbeti + organik madde artışı + biyolojik preparatlar

  • Uygun bitki sıklığı ve dengeli sulama

  • Erken uyarı sistemi ve hedefli fungisit uygulamaları

Bu kombinasyonla %80’e kadar hastalık baskılanabilir.

Ekonomik Önemi

  • Şiddetli salgınlarda verim kaybı %40–80 olabilir.

  • Özellikle sıcak ve kurak geçen yıllarda risk yüksektir.

  • Türkiye’de İç Anadolu, Trakya ve Ege bölgelerinde sık görülür.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Hastalık Takibi Toprak sıcaklık ve nem bazlı Macrophomina risk modeli Sensör veya manuel giriş
Gözlem Modülü Gövde yanıklığı yoğunluğu (%) + fotoğraf Mobil gözlem formu
Uygulama Takvimi Fungisit öneri + FRAC kodlu zamanlama Otomatik planlama
Analitik Panel Bölgesel risk dağılımı ve verim ilişkisi Grafiksel harita görünümü

İlaç Önerileri