Bilgi Bankası

Ayçiçeği Mozaik Virüsü (Sunflower Mosaic Virus – SMV)

Etmen ve Biyolojisi

  • Hastalık etmeni: Sunflower Mosaic Virus (SMV)

  • Hastalık tipi: Virüs kaynaklı, yapraklarda mozaik, deformasyon ve gelişme geriliğine neden olan sistemik bir hastalıktır.

  • Taşınma şekli:

    • Başlıca yaprak biti (Aphididae) türleriyle non-persistent (geçici) taşınır.

    • Ayrıca mekanik yollarla (elle temas, aletler, fide dikimi) bulaşır.

    • Tohumla taşınma oranı düşüktür (%1–3).

Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Tanımı
Yapraklar Açık ve koyu yeşil desenlerle karakteristik “mozaik” görünüm.
Genç yapraklar Kıvrılma, daralma, şekil bozukluğu.
Gövde Cılız gelişme, kısa boğum araları.
Bitki genel görünümü Bodurlaşma, baş küçük ve deforme.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Optimum sıcaklık: 22–28 °C

  • Risk faktörleri:

    • Yüksek yaprak biti popülasyonu

    • Yoğun ekim ve mekanik temas

    • Dezenfekte edilmemiş ekipman

    • Dayanıksız çeşitler

Tanılama

  • Görsel olarak mozaik desen ve yaprak deformasyonu tipiktir.

  • Kesin tanı ELISA veya PCR testleriyle yapılır.

  • Mikroskopta hücrelerde virüs partikülleri (ikosahedral) gözlenir.

Kültürel Mücadele

  1. Dayanıklı çeşit kullanımı (Sanbro MR, Tunca, LG5542HOCL).

  2. Yaprak bitleri erken dönemde kontrol edilmelidir.

  3. Alet ve makine dezenfeksiyonu (%10 çamaşır suyu veya %70 alkol).

  4. Hastalıklı bitkiler sökülüp imha edilmelidir.

  5. Yabancı ot kontrolü yapılmalıdır (Ambrosia, Chenopodium vb.).

Kimyasal Mücadele

Virüs için doğrudan etkili bir kimyasal yoktur, ancak vektör (yaprak biti) kontrolü zorunludur:

Etken Madde IRAC Kodu Uygulama Dönemi Özellik
Imidacloprid 4A Fide dönemi ve erken vegetatif dönem Sistemik, yaprak bitine karşı etkili.
Acetamiprid 4A Yaprak biti yoğunluğu arttığında Sistemik + temas etkili.
Flonicamid 29 Yaprak biti popülasyon artışı döneminde Emici böcekleri baskılar, virüs taşınmasını azaltır.

AgroPlanet önerisi:
“Vektör İzleme Modülü” üzerinden yaprak biti yoğunluğu sensörlerle izlenerek, otomatik uyarı sistemi devreye alınabilir.

Biyolojik Mücadele

  • Doğal düşmanlar:

    • Aphidius colemani (yaprak biti parazitoiti)

    • Chrysoperla carnea (yeşil avcı sinek)

  • Bitkisel koruyucular: Neem yağı, sarımsak ekstraktı veya sabun çözeltileri ile vektör popülasyonu baskılanabilir.

Entegre Strateji

  • Dayanıklı çeşit + vektör izleme + erken söküm

  • Mekanik dezenfeksiyon + dengeli besleme

  • Biyolojik ve kimyasal vektör kontrolünün entegre uygulanması

Bu stratejiyle virüs bulaşma oranı %80’e kadar azaltılabilir.

Ekonomik Önemi

  • Şiddetli bulaşmalarda verim kaybı %30–70.

  • Yağ oranı ve tohum kalitesi düşer.

  • Türkiye’de Trakya, Güney Marmara, Ege bölgelerinde yaygındır.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Vektör İzleme Yaprak biti popülasyonu (otomatik sensör) Haftalık gözlem + sensör verisi
Hastalık Modülü SMV risk değerlendirmesi Sıcaklık, nem, vektör yoğunluğu
Gözlem Modülü Mozaik deseni + fotoğraf kaydı Mobil uygulama üzerinden
Analitik Panel Risk haritası ve vektör korelasyonu Grafik ve tablo görünümü

İlaç Önerileri