Bilgi Bankası

Domates Benek Virüsü (Tomato Spotted Wilt Virus – TSWV)

Etmen ve Biyolojisi

  • Hastalık etmeni: Tomato Spotted Wilt Virus (TSWV)

  • Hastalık tipi: Thrips (Trips) vektörleriyle taşınan Tospovirus grubuna ait viral hastalık.

  • Taşınma şekli:

    • Başlıca vektörler: Frankliniella occidentalis, Thrips tabaci, Thrips setosus

    • Virüs sadece nimf dönemde tripsler tarafından alınır, erişkin dönemde bitkilere bulaştırılır.

    • Mekanik veya tohumla taşınmaz.

Belirtiler

Bitki Kısmı Belirti Tanımı
Genç yapraklar Bronzlaşma, bükülme, küçük nekrotik benekler.
Yapraklar Açık-koyu yeşil mozaik desen; bazen halkasal lekeler (ring spot).
Gövde ve sap Morumsu çizgilenme, nekrotik çizgiler.
Çiçek ve tabla Şekil bozukluğu, döllenme azalması, küçülme.
Bitki genel görünümü Cılız büyüme, bodurlaşma, baş küçülmesi, verim düşüklüğü.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Optimum sıcaklık: 20–28 °C

  • Risk faktörleri:

    • Yüksek trips popülasyonu

    • Çevrede konukçu bitkilerin (ör. yabani tütün, domates, biber, yabani ayçiçeği) varlığı

    • İlaçlamaların düzensizliği

    • Sık ekim ve düşük hava sirkülasyonu

Tanılama

  • Görsel olarak bronzlaşma + halkasal leke tipiktir.

  • Laboratuvarda ELISA veya RT-PCR ile doğrulanır.

  • Mikroskopta sitoplazmada tüplü virüs partikülleri gözlenir.

Kültürel Mücadele

  1. Trips kontrolü: Virüsle mücadelede temel adımdır.

  2. Yabancı ot temizliği: Solanum, Nicotiana, Datura, Amaranthus türleri TSWV konakçısıdır.

  3. Sağlıklı fide kullanımı (steril üretim ortamı).

  4. Ekim nöbeti: Domates, biber, yerfıstığı, patates gibi konukçu bitkilerden kaçınılmalıdır.

  5. Mavi yapışkan tuzaklar ile trips yoğunluğu izlenmelidir.

  6. Fide döneminde tül veya ağ örtüyle koruma (fiziksel bariyer).

Kimyasal Mücadele (vektör kontrolü)

Etken Madde IRAC Kodu Uygulama Dönemi Özellik
Spinosad 5 Trips nimf ve ergin dönemi Doğal kökenli, mide ve temas etkili.
Abamectin 6 Trips erken dönem Translaminar, mide etkili.
Acetamiprid 4A Vegetatif dönem Sistemik, emici böcekleri baskılar.
Spinetoram 5 Çiçeklenme öncesi Hızlı etkili, düşük toksisite.

AgroPlanet önerisi:
“Trips ve Vektör Yönetim Modülü” ile popülasyon yoğunluğu + hava koşullarına göre risk uyarısı aktif hale getirilebilir.

Biyolojik Mücadele

  • Doğal düşmanlar:

    • Orius laevigatus (pirate bug)

    • Amblyseius swirskii (yırtıcı akar)

    • Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae (entomopatojen funguslar)

  • Doğal koruyucular: Neem yağı, potasyum sabun, sarımsak ekstraktı.

Entegre Strateji

  • Trips popülasyon izleme + koruyucu biyolojik ajan

  • Ekim öncesi yabancı ot kontrolü

  • Gerekli hallerde IRAC rotasyonuna uygun insektisit uygulaması

  • Sağlıklı fide + erken dönem karantina kontrolü

Bu stratejiyle TSWV bulaşma oranı %85’e kadar düşürülebilir.

Ekonomik Önemi

  • Şiddetli yıllarda verim kaybı %40–80 olabilir.

  • Tohum, baş ve yağ oranı düşer.

  • Türkiye’de özellikle Ege, Marmara, Trakya bölgelerinde görülür.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Vektör İzleme Trips yoğunluğu sensör + tuzak verisi Günlük kayıt
Hastalık Modülü TSWV risk tahmini (vektör–sıcaklık verisiyle) Otomatik analiz
Gözlem Modülü Bronzlaşma, halka lekesi, deformasyon kaydı Mobil form
Uygulama Takvimi IRAC rotasyonuna göre insektisit planı Otomatik öneri
Analitik Panel Risk haritası + verim ilişkisi Grafiksel analiz

İlaç Önerileri