Bilgi Bankası

Tohum ve depo küfleri (Aspergillus spp. Penicillium spp.)

Etmen ve Biyolojisi

  • Hastalık etmeni:

    • Aspergillus flavus, A. niger, A. parasiticus

    • Penicillium chrysogenum, P. expansum, P. citrinum

  • Hastalık tipi: Depo kökenli fungal hastalık; yüksek nem, sıcaklık ve yetersiz havalandırma sonucu gelişir.

  • Kaynak: Tarlada hasat sonrası gecikme, nemli depolama koşulları ve enfekte tohum partileri.

  • Tehlike: Mikotoksin üretimi (özellikle aflatoksin B₁ ve ochratoksin A) nedeniyle insan ve hayvan sağlığı açısından kritik öneme sahiptir.

Belirtiler

Gözlenen Bölge Belirti Tanımı
Tohum yüzeyi Yeşilimsi–siyah veya mavi–yeşil küf tabakası (spor gelişimi).
Depo kokusu Küf veya bozulmuş yağ kokusu.
Tohum dokusu Buruşmuş, yağ oranı düşmüş, yüzeyde renk değişimi.
Depo ortamı Yüksek nemde beyaz misel tabakası ve spor kümeleri.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Sıcaklık: 25–37 °C (optimum gelişim aralığı)

  • Nem oranı: %12’nin üzerindeki tane nemi → hızla bulaşır.

  • Risk faktörleri:

    • Geç hasat veya yağış sonrası ürün toplama

    • Yetersiz kurutma ve havalandırma

    • Yüksek depo nemi (>70%)

    • Hasarlı ve ezilmiş tohumlar

    • Kirli, dezenfekte edilmemiş depo yüzeyleri

Tanılama

  • Görsel olarak yeşil–mavi küf tabakası tipiktir.

  • Laboratuvar incelemesinde mikotoksin (aflatoksin, ochratoksin) testleri yapılır.

  • Mikroskop altında Aspergillus konidiyoforları ve Penicillium dallanmış hifleri tanımlanır.

Kültürel Mücadele

  1. Hasat zamanında ürün nemi %9–10’a düşürülmelidir.

  2. Hasattan hemen sonra kurutma yapılmalıdır (max. 40 °C hava sıcaklığı).

  3. Depo nemi %60’ın altında tutulmalıdır.

  4. Depolar temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir (örneğin %2 formalin veya %1 sodyum hipoklorit ile).

  5. Depolama öncesi eleme ve ayıklama yapılmalıdır.

  6. Kırık veya ezilmiş tohumlar ayrı depolanmalıdır.

  7. Havalandırma fanları düzenli çalıştırılmalıdır.

Kimyasal Mücadele (Depo koruma)

Uygulama Tipi Etken Madde Kullanım Amacı Not
Depo dezenfeksiyonu Formaldehit (gaz formu) Sporları inaktive eder Depo boşken uygulanmalı
Tohum yüzey koruması Thiabendazole Fungus gelişimini önler Tohum kaplama şeklinde
Kurutma yardımcıları Propiyonik asit / Asetik asit Küf sporlarını baskılar Gıda sınıfı kullanılmalı

AgroPlanet önerisi:
“Depo Risk Modülü” ile sıcaklık, nem, CO₂ ve aflatoksin sensörlerinden gelen verilerle mikotoksin riski gerçek zamanlı izlenebilir.

Biyolojik Mücadele

  • Antagonist mikroorganizmalar:

    • Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens → spor çimlenmesini baskılar.

    • Trichoderma harzianum → depoda rekabetçi kolonizasyon sağlar.

  • Doğal koruyucular:

    • Tane yüzeyine neem yağı veya propiyonik asit uygulaması küf oluşumunu geciktirir.

    • Oksijen azaltılmış (MAP – modified atmosphere packaging) sistemler kullanılabilir.

Entegre Strateji

  • Zamanında hasat + kontrollü kurutma

  • Mikrobiyal rekabet + düşük nemli depolama

  • Düzenli sensör izleme ve erken uyarı sistemi

  • FRAC 1 ve 12 kodlu fungisitlerle depo ön sterilizasyonu

Bu uygulamalarla küf oluşumu %90 oranında engellenebilir, aflatoksin riski minimize edilir.

Ekonomik Önemi

  • Aflatoksin içeren ürünler ihracata uygun değildir.

  • Depo koşulları kötü olduğunda yağ kalitesi bozulur, serbest yağ asidi oranı artar.

  • Özellikle Güneydoğu, İç Anadolu ve Trakya bölgelerinde yaz sonu depolamalarda görülür.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Depo Takibi Sıcaklık, nem, CO₂, aflatoksin sensörleri Otomatik ölçüm
Uygulama Takvimi Kurutma, dezenfeksiyon ve havalandırma zamanlaması Otomatik planlama
Analitik Panel Mikotoksin riski, sıcaklık ve nem trend analizi Grafik görünüm
Gözlem Modülü Küf yoğunluğu (%) ve görsel kayıt Mobil form

İlaç Önerileri