Bilgi Bankası

Ayçiçeği Tohum Biti (Bruchus spp.)

Etmen ve Biyolojisi

  • Zararlı tür: Bruchus rufimanus, Bruchus signaticornis, Bruchus atomarius

  • Taksonomi: Coleoptera → Bruchidae

  • Zararlı tipi: Tohum içinde gelişen depo zararlısı; özellikle depolama sürecinde kalıcı zarar oluşturur.

  • Yaşam döngüsü:

    • Yılda 1–2 döl verir.

    • Dişi böcek yumurtalarını olgunlaşmakta olan tohumlara bırakır.

    • Larvalar kabuğu delerek tohumun iç kısmında beslenir.

    • Ergin böcek, depolama sırasında tohumdan çıkar ve tekrar yumurta bırakır.

Zarar Şekli

Dönem Zarar Tipi Etkisi
Hasat öncesi Tohumun gelişme döneminde yumurta bırakılır. Tohumun iç kısmı oyulur.
Depolama dönemi Larvalar tohum içinde gelişir. Ağırlık kaybı, çimlenme düşer.
Pazarlama süreci Ergin çıkış delikleri görülür. Görsel kalite ve ticari değer kaybı.

Kritik dönem: Hasat öncesi – depo girişi (BBCH 80–99).

Belirtiler

  • Tohum yüzeyinde küçük yuvarlak delikler (ergin çıkış izleri).

  • Tohum kabuğu altında boşluk ve tozlanma.

  • Depoda tohum tozu ve unumsu kalıntı birikimi.

  • Yoğun bulaşmada üründe kötü koku ve renk değişimi.

Gelişme Koşulları ve Risk Faktörleri

  • Optimum sıcaklık: 25–30 °C

  • Risk faktörleri:

    • Hasat sonrası nem %11’in üzerinde.

    • Depoda hava sirkülasyonu zayıf.

    • Enfekte tohumların depoya alınması.

    • Depo temizliğinin yetersiz olması.

    • Uzun süreli depolama (>6 ay).

Kültürel Mücadele

  1. Hasat zamanında ürün tam kurutulmalı (%8–9 nem).

  2. Depo ve ekipmanlar temizlenmeli, fumigasyon yapılmalı.

  3. Eski ürün kalıntıları uzaklaştırılmalı.

  4. Depo sıcaklığı 20 °C’nin altında tutulmalı.

  5. Yeni ürün, önceki sezon ürünleriyle karıştırılmamalı.

  6. Uygun ambalaj (çuvallar, konteyner) kullanılmalı.

Kimyasal Mücadele

Etken Madde Uygulama Şekli Özellik
Phosphine (Alüminyum fosfit) Fumigasyon Tüm depo zararlılarına etkili, kalıntısız.
Deltamethrin Depo yüzeyi Yüzeysel koruma sağlar.
Permethrin Boş depo ilaçlaması Kalıcı etki, düşük doz.
Spinosad Depo spreyi Doğal kökenli, düşük toksisite.

AgroPlanet önerisi:
“Depo Zararlısı Yönetimi Modülü” sıcaklık, nem ve ürün partisine göre Tohum Biti Risk Haritası oluşturabilir.

Biyolojik Mücadele

  • Doğal düşmanlar:

    • Dinarmus basalis (parazitoit yaban arısı)

    • Lariophagus distinguendus (tohum biti paraziti)

  • Biyolojik yöntemler:

    • Beauveria bassiana ile biyolojik sprey uygulamaları.

    • Neem yağı veya defne yaprağı ile depoda koku bariyeri.

Entegre Strateji

  • Hasat sonrası nem kontrolü

  • Fumigasyon + biyolojik ajan

  • Depo sıcaklık izleme (AgroPlanet sensörleri)

  • Ürün rotasyonu ve erken tespit

Bu yöntemlerle ürün kaybı %90 oranında azaltılabilir.

Ekonomik Önemi

  • Şiddetli bulaşmalarda tohum kaybı %25–50.

  • Çimlenme oranı düşer, ihracat kalitesi kaybolur.

  • Türkiye’de özellikle Trakya, İç Anadolu ve Güneydoğu depolama alanlarında yaygındır.

AgroPlanet Uygulama Alanı

Modül Kullanım Veri Girişi
Depo Takibi Zararlı yoğunluğu (tohum başına larva) Laboratuvar verisi
Uygulama Takvimi Fumigasyon ve sıcaklık planı Otomatik öneri
Gözlem Modülü Delik sayısı (%) + fotoğraf Mobil form
Analitik Panel Popülasyon–nem ilişkisi Grafiksel analiz görünümü

İlaç Önerileri