Auksinler Auksinler , bitkilerde büyüme ve gelişmeyi düzenleyen en önemli hormon gruplarından biridir. Ayçiçeğinde (Helianthus annuus) özellikle hücre uzaması, yönelim hareketleri (tropizm), kök gelişimi ve çiçeklenme gibi birçok fizyolojik süreçte rol oynarlar.
1. Temel Görevleri
Etki Alanı Açıklama
Hücre Uzaması Auksinler, hücre duvarının plastisitesini artırarak özellikle gövde ve yaprak saplarında hücre uzamasını teşvik eder.
Apikal Dominans Ana sürgün ucundaki yüksek auksin seviyesi yan tomurcukların büyümesini baskılar, böylece bitki dik büyüme gösterir.
Kök Gelişimi Düşük konsantrasyonlarda auksin, adventif köklerin oluşumunu uyarır. Ayçiçeğinde çelikle çoğaltmada köklenmeyi hızlandırır.
Meyve ve Tohum Gelişimi Döllenmeden sonra oluşan auksin artışı meyve ve tohum gelişimini teşvik eder. Yapay uygulamalar tohum bağlamayı artırabilir.
Tropizm Hareketleri Fototropizm (ışığa yönelme) ve gravitropizm (yerçekimine tepki) olaylarında yönlendirici rol oynar.
Yaprak Dökümünün Geciktirilmesi Auksinler yaprak sapında ayrılma bölgesini (abscission zone) baskılayarak erken dökülmeyi önler.
2. Başlıca Auksin Tipleri
Auksin Türü Kısa Adı Özelliği
İndol-3-asetik asit IAA Doğal ve en yaygın auksindir; sentezi triptofandan olur.
İndol-3-bütirik asit IBA Kök oluşumunu uyarır, ticari köklendirme hormonlarında bulunur.
Naftalen asetik asit NAA Suni auksindir; meyve dökümünü önlemek için kullanılır.
2,4-Diklorofenoksiasetik asit 2,4-D Yüksek dozda herbisit etkili, düşük dozda büyüme düzenleyicidir.
3. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Vejetatif gelişme döneminde: Auksin sentezi sürgün uçlarında aktiftir; bu, bitkinin dik ve simetrik büyümesini sağlar.
Çiçeklenme döneminde: Auksin, polen tüpü uzamasını ve döllenmeyi destekler.
Meyve bağlama döneminde: Yetersiz döllenme koşullarında dışsal auksin uygulaması (örneğin NAA) boş tohum oranını azaltabilir.
Kök gelişimi: IBA uygulaması, özellikle fide üretiminde güçlü kök sistemi oluşturur.
Yaprak dökümü ve yaşlanma: Auksin düzeyinin düşmesi, yaşlanma ve abscission sürecini tetikler.
4. Sentez ve Taşınma
Sentez yeri: Genç yapraklar, apikal meristemler ve tohum embriyoları
Taşınma yönü: Polar taşınma sistemiyle yukarıdan aşağıya (bazipetal yön) gerçekleşir.
Taşıyıcı proteinler: PIN ve AUX/LAX taşıyıcıları aracılığıyla plazma zarından geçiş olur.
5. Uygulama ve Tarımsal Önemi
Uygulama Alanı Hedef Kullanılabilecek Auksin
Fide üretimi Köklenmeyi teşvik IBA, NAA
Çiçeklenme sonrası Tohum dökümünü azaltmak NAA, 2,4-D (düşük doz)
Yaprak dökümünün geciktirilmesi Bitki canlılığını koruma IAA veya NAA
Düşük meyve tutumu dönemleri Parthenokarpi (çekirdeksiz meyve) oluşturma NAA, IAA
6. Aşırı Auksin Etkileri
Fazla auksin → yaprak kıvrılması, anormal büyüme, kallus oluşumu
Çok yüksek dozda suni auksin (özellikle 2,4-D) → fitotoksisite, yaprak deformasyonu ve bitki ölümü
