Bilgi Bankası

Gibberellinler (Gibberellins GA)

Gibberellinler (GA), bitkilerde hücre uzaması, tohum çimlenmesi, çiçeklenme ve meyve gelişimini düzenleyen önemli bir bitki hormon grubudur. Ayçiçeğinde özellikle boy uzaması, çiçek sapı gelişimi ve tohum dolgunluğu üzerinde belirgin etkilere sahiptir.

1. Temel Görevleri

Etki Alanı Açıklama
Hücre Uzaması GA, hücre duvarının elastikiyetini artırarak gövde ve sürgün uzamasını teşvik eder. Ayçiçeğinde gövde boyunu ve internod aralıklarını belirler.
Çimlenme Tohumda nişasta yıkımını sağlayan α-amilaz enzimini aktive eder. Bu sayede embriyo gelişimi için enerji sağlar.
Çiçeklenme Uzun gün koşullarında çiçeklenmeyi hızlandırabilir.
Meyve Gelişimi Döllenmeden sonra meyve büyümesini destekler. Auksinlerle sinerjik çalışır.
Dormansi Kırılması Tohum veya tomurcuk dormansisini sonlandırır, büyümeyi başlatır.
Gen Ekspresyonu Hücre uzaması ve nişasta mobilizasyonuyla ilgili genleri aktive eder.

2. Başlıca Gibberellin Tipleri
GA Tipi Özelliği Kullanım Alanı
GA₁ Doğal aktif form; bitki boyunu artırır. Büyüme ve internod uzaması
GA₃ (Gibberellik asit) En yaygın kullanılan sentetik formdur. Çimlenme ve büyüme düzenleyici olarak kullanılır.
GA₄ + GA₇ Çiçeklenme ve meyve gelişiminde aktiftir. Parthenokarpi, meyve tutumu artırma
GA₂₀ Ön madde (prekürsör) formudur, GA₁’e dönüşür. Metabolik ara basamak

3. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Fenolojik Dönem GA Etkisi
Fide Dönemi (00–19) Kök ve sürgün uzamasını artırır, zayıf fidelerde gelişmeyi destekler.
Vejetatif Dönem (20–39) Gövde internodlarını uzatır; yapraklar daha geniş, fotosentez yüzeyi artar.
Tomurcuk ve Çiçeklenme (40–59) Çiçek sapı uzaması ve polen canlılığı artar.
Meyve Gelişimi (60–79) Döllenme sonrası hücre bölünmesi ve meyve büyümesini uyarır.
Tohum Olgunlaşması (80–99) Tohumun nişasta ve protein birikimini destekler.

4. Sentez ve Taşınma

  • Sentez yeri: Genç yapraklar, büyüyen tohumlar ve kök uçları

  • Biyosentez yolu: Terpenoid yoluyla geranil geranil difosfattan (GGDP) üretilir.

  • Taşınma yönü: Hem ksilem hem floem üzerinden, sistemik taşınma gösterir.

5. Auksinlerle Etkileşimi

  • GA ve Auksinler genellikle birlikte çalışır:

    • Auksin, GA sentezini artırır.

    • GA ise auksinin etkilerini güçlendirir (özellikle hücre uzamasında).

  • Ancak aşırı GA, apikal dominansı zayıflatabilir.

6. Tarımsal Uygulamalar ve Öneriler

Amaç Uygulama Zamanı Kullanılabilecek GA Doz (ppm) Etki
Çimlenmeyi artırma Ekim öncesi tohum ıslatma GA₃ 100–250 ppm Dormansiyi kırar, homojen çıkış sağlar
Boy artışı (bodur çeşitlerde) 4–6 yapraklı dönem GA₃ 50–150 ppm Gövde uzamasını teşvik eder
Tohum dolgunluğu ve ağırlığı artırma Çiçeklenme sonrası GA₃ 30–60 ppm Tohum büyüklüğü ve yağ oranı artar
Erken çiçeklenme teşviki Vejetatif geçiş dönemi GA₃ veya GA₄+₇ 50 ppm Çiçeklenme süresini kısaltır

7. Fazla Gibberellin Etkileri

  • Aşırı uzama ve zayıf gövde

  • Yatma (lodging) riski artar

  • Yaprak incelmesi ve düşük dayanıklılık

  • Geç olgunlaşma ve düşük tohum kalitesi

İlaç Önerileri