Bilgi Bankası

Abscisik Asit (Abscisic Acid ABA)

Abscisik asit (ABA), bitkilerde stres koşullarına dayanıklılığı artıran, büyümeyi düzenleyen ve uyku (dormansi) süreçlerini kontrol eden bir inhibitör hormondur. Ayçiçeğinde (Helianthus annuus) özellikle kuraklık toleransı, yaprak kapanması, tohum olgunlaşması ve su dengesinin korunması açısından kritik rol oynar.

1. Temel Görevleri

Etki Alanı Açıklama
Stres Tepkileri (Kuraklık, Tuzluluk, Soğuk) ABA, stomaların kapanmasını sağlayarak su kaybını önler. Kuraklık dönemlerinde ayçiçeği yapraklarının suyu koruma kapasitesini artırır.
Tohum Dormansisi ABA, olgunlaşan tohumlarda embriyo gelişimini durdurarak dinlenme dönemine geçişi başlatır.
Büyüme Baskılayıcı Etki Hücre uzamasını yavaşlatarak bitkinin su stresine uyum sağlamasına yardımcı olur.
Yaprak Dökümü ve Yaşlanma Adından da geldiği gibi (“abscission” → dökülme), yaprak dökümünü hızlandırabilir.
Kök Büyümesinin Düzenlenmesi Kök büyümesini su yönüne yönlendirir, kurak toprakta derin kök gelişimini destekler.
Çimlenmenin Geciktirilmesi Tohumun erken çimlenmesini önler, uygun çevre koşullarına kadar bekleme sağlar.

2. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Fenolojik Dönem ABA’nın Etkisi
Fide Gelişimi (00–19) Düşük ABA → hızlı büyüme; yüksek ABA → stres toleransı artar.
Vejetatif Gelişme (20–39) Yaprak stomalarının kapanmasını kontrol eder; kuraklıkta su kaybını azaltır.
Tomurcuk – Çiçeklenme (40–59) Aşırı stres durumunda çiçek tomurcuğu gelişimini baskılar.
Meyve ve Tohum Dönemi (60–79) Tohum olgunlaşması ve dormansinin oluşmasında belirleyici rol oynar.
Olgunluk ve Hasat (80–99) Tohum kurumasını hızlandırır, çimlenmeyi baskı altında tutar.

3. Sentez ve Taşınma

  • Sentez yeri: Yaprak, kök, olgunlaşan tohumlar, kloroplast ve plastitlerde sentezlenir.

  • Biyosentez yolu: Karotenoidlerden (zeaksantin, violaksantin) türeyen mevalonat dışı (MEP) yoluyla üretilir.

  • Taşınma: Ksilem ve floem aracılığıyla çift yönlü hareket eder.

4. ABA ve Diğer Hormonlarla Etkileşimi

Hormon Etkileşim Türü Sonuç
Gibberellin (GA) Antagonistik GA çimlenmeyi uyarırken ABA engeller.
Auksin (IAA) Antagonistik Auksin büyümeyi teşvik eder, ABA yavaşlatır.
Sitokinin Antagonistik Sitokinin yaşlanmayı geciktirir, ABA hızlandırır.
Etilen Sinerjik Her ikisi de yaprak dökümünü ve yaşlanmayı destekler.

5. Tarımsal Önemi
Amaç ABA’nın Rolü Tarımsal Önlem
Kuraklık Dayanımı Stoma kapanmasıyla transpirasyonu azaltır Kontrollü sulama, stres yönetimi
Tohum Dormansisi Hasat sonrası erken çimlenmeyi engeller Kurutma ve depolamada nem kontrolü
Yaprak Dökümü Kontrolü Olgunluk ve hasat zamanının yönetimi Hormon dengelemesi, anti-ABA uygulamaları
Bitki Dayanıklılığı Osmotik dengeyi korur Antistres biyostimülanlar ile desteklenir

6. Aşırı veya Eksik ABA Etkileri
Durum Gözlenen Etki
Aşırı ABA Büyüme geriliği, çiçeklenme gecikmesi, yaprak dökümü artışı
Yetersiz ABA Erken çimlenme, su kaybı, kuraklığa duyarlılık, erken yaşlanma

7. Özetle

  • Koruyucu hormon olarak tanımlanır.

  • Bitkiyi stres koşullarında hayatta tutmak için büyümeyi baskılar.

  • Ayçiçeğinde su yönetimi, tohum kalitesi ve stres adaptasyonu açısından stratejik öneme sahiptir.

İlaç Önerileri