Bilgi Bankası

Etilen

Etilen, bitkilerde büyüme, gelişme ve stres yanıtlarının düzenlenmesinde görev alan tek gaz formundaki bitki hormonudur. Ayçiçeğinde özellikle çiçeklenme, olgunlaşma, yaşlanma ve stres tepkilerinde önemli rol oynar. Diğer hormonlarla birlikte çalışarak büyüme süreçlerini dengeler ve çevresel koşullara adaptasyonu sağlar.

1. Temel Görevleri

Etki Alanı Açıklama
Olgunlaşma ve Yaşlanma Çiçek, yaprak ve meyve dokularında yaşlanmayı (senesens) hızlandırır. Ayçiçeğinde çiçek tablası (kapitulum) olgunlaşmasını ve tohum sertleşmesini destekler.
Abscisyon (Yaprak ve Çiçek Dökümü) Ayrılma bölgesinde (abscission zone) hücre duvarı yıkımını tetikler.
Stres Tepkileri Su, sıcaklık veya mekanik stres altında üretimi artar; adaptif yanıtları düzenler.
Çimlenme ve Büyüme Hipokotil uzaması ve kök eğilimini etkiler. Işık ve oksijenle etkileşim içindedir.
Kök ve Gövde Morfogenezi Etilen, gövde uzamasını baskılarken kök gelişimini belirli durumlarda teşvik edebilir.
Çiçeklenme ve Tozlaşma Bazı türlerde çiçek açma süresini kısaltabilir; ayçiçeğinde polen canlılığını etkileyebilir.

2. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Fenolojik Dönem Etilen Etkisi
Fide Dönemi (00–19) Fazla etilen → hipokotil kısalması, yaprak kıvrılması (triple response).
Vejetatif Dönem (20–39) Stres koşullarında (kuraklık, mekanik baskı) üretimi artar; büyüme yavaşlar.
Tomurcuk ve Çiçeklenme (40–59) Etilen, taç yaprak dökülmesini ve polen tanelerinin olgunlaşmasını hızlandırabilir.
Meyve ve Tohum Olgunlaşması (60–79) Hücre duvarı enzimlerini (pektinaz, selülaz) aktive ederek olgunlaşma sürecini tetikler.
Olgunluk ve Hasat (80–99) Tohum kuruması ve doku yaşlanması döneminde artar; hasat olgunluğunu etkiler.

3. Etilen Biyosentezi

  • Prekürsör: Metionin (Met)

  • Ara ürün: S-adenozil metionin (SAM) → 1-aminosiklopropan-1-karboksilik asit (ACC)

  • Anahtar enzimler:

    • ACC sentaz (ACS) – metioninden ACC üretir

    • ACC oksidaz (ACO) – ACC’den etilen sentezler

  • Uyarıcı Faktörler:

    • Kuraklık, tuzluluk, yaralanma, enfeksiyon, olgunlaşma

4. Etilen ve Diğer Hormonlarla Etkileşim

Hormon Etkileşim Türü Etki
Auksin (IAA) Sinerjik Auksin, etilen sentezini artırır; birlikte abscisyonu ve yaşlanmayı hızlandırır.
Abscisik Asit (ABA) Sinerjik Stres koşullarında birlikte çalışarak stomaların kapanmasını ve doku olgunlaşmasını hızlandırır.
Gibberellin (GA) Antagonistik GA büyümeyi teşvik ederken etilen baskılar.
Sitokinin Antagonistik Sitokinin yaşlanmayı geciktirir, etilen hızlandırır.

5. Tarımsal Önemi ve Uygulama Alanları
Amaç Etilen’in Rolü Uygulama
Hasat Olgunluğu Tohum ve tabla olgunlaşmasını senkronize eder Kontrollü etilen salımı veya Etefon uygulaması
Yaprak ve Taç Yaprak Dökümü Hasat veya hibrit üretim öncesi temizlik sağlar Düşük doz etilen uygulamaları
Stres Toleransı Artırma Stres altında koruyucu genleri aktive eder Ethephon veya ACC bazlı düzenleme
Büyüme Düzenleme Gövde uzamasını kontrol eder Diğer hormonlarla kombinasyon

6. Etilen Fazlalığı Belirtileri

  • Gövde kısalması ve kalınlaşma

  • Yaprak sararması ve kıvrılması

  • Kök gelişiminin yavaşlaması

  • Prematür yaşlanma ve doku ölümü

7. Özetle

  • Etilen, ayçiçeğinde olgunlaşma ve stres yönetiminin ana hormonudur.

  • Gaz formunda olması nedeniyle etkisi çevresel koşullara hızlı yanıt verir.

  • Aşırı üretimi büyümeyi baskılarken, kontrollü seviyede tohum ve çiçek kalitesini artırabilir.

İlaç Önerileri