Bilgi Bankası

Brassinosteroidler

Brassinosteroidler (BR’ler), bitkilerde büyüme, hücre bölünmesi, stres dayanıklılığı ve üreme organlarının gelişimi gibi süreçlerde görev alan güçlü steroid yapılı bitki hormonlarıdır. Ayçiçeğinde özellikle gövde gelişimi, çiçeklenme, tohum dolgunluğu ve çevresel streslere adaptasyon üzerinde etkilidir.

1. Temel Görevleri

Etki Alanı Açıklama
Hücre Uzaması ve Bölünmesi BR’ler, hücre duvarının plastisitesini artırarak uzamayı ve bölünmeyi teşvik eder. Ayçiçeğinde güçlü gövde ve büyük yaprak gelişimini destekler.
Fotosentez Aktivasyonu Rubisco enzimi ve klorofil sentezini uyararak fotosentez hızını artırır.
Polen ve Çiçek Gelişimi Polen canlılığını korur, anter gelişimini ve çiçeklenme verimini yükseltir.
Tohum Gelişimi Tohumda yağ birikimi ve dolgunluk oranını artırır.
Stres Dayanımı Kuraklık, tuzluluk, ağır metal veya sıcaklık stresinde koruyucu rol oynar.
Antioksidan Aktivite Süperoksit dismutaz (SOD), katalaz (CAT), peroksidaz (POD) gibi enzimlerin aktivitesini yükseltir.

2. Başlıca Brassinosteroid Tipleri
Brassinosteroid Kısa Adı Özelliği
Brassinolid BL En aktif doğal form; yüksek biyolojik etkiye sahiptir.
Castasterone CS BL’nin öncülüdür, genellikle yapraklarda birikir.
24-Epibrassinolid 24-EBL Tarımsal uygulamalarda yaygın kullanılır.
28-Homobrassinolid 28-HBL Tohum ve fide uygulamalarında büyümeyi destekler.

3. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Fenolojik Dönem BR Etkisi
Fide Gelişimi (00–19) Kök ve gövde uzamasını destekler, yaprak yüzeyini artırır.
Vejetatif Dönem (20–39) Hücre büyümesi, yaprak kalınlığı ve fotosentez kapasitesini artırır.
Tomurcuk ve Çiçeklenme (40–59) Çiçek organlarının gelişimi, polen canlılığı ve döllenme başarısını yükseltir.
Tohum Dolumu ve Olgunlaşma (60–99) Lipid birikimi ve tohum dolgunluğunu artırır, senesensi geciktirir.

4. Biyosentez ve Taşınma

  • Başlangıç maddesi: Kampesterol (bir fitosterol)

  • Biyosentez yolu: Mevalonat yoluyla oluşan çok basamaklı bir süreçtir.

  • Sentez yeri: Genç yapraklar, sürgünler, tohum embriyoları ve polen dokuları

  • Taşınma: Ksilem ve floem aracılığıyla kısa mesafeli taşınır (sistemik değil).

5. Moleküler Etki Mekanizması

  • Reseptör: BRI1 (Brassinosteroid Insensitive 1) – plazma zarında yer alır.

  • Eş reseptör: BAK1 (BRI1-Associated Kinase 1).

  • BR sinyali, BES1 ve BZR1 transkripsiyon faktörlerini aktive eder → büyüme genlerinin ekspresyonunu artırır.

6. Diğer Hormonlarla Etkileşim

Hormon Etkileşim Türü Etki
Auksin Sinerjik Hücre uzamasını birlikte teşvik eder.
Gibberellin (GA) Sinerjik Gövde uzamasında ortak etki.
Abscisik Asit (ABA) Antagonistik ABA stresi artırır, BR dayanıklılığı artırır.
Etilen Kısmen Antagonistik Etilen yaşlanmayı hızlandırırken, BR geciktirir.

7. Tarımsal Uygulamalar
Amaç Uygulama Zamanı Kullanılan BR Doz (ppm) Etki
Fide güçlendirme 3–5 yapraklı dönem 24-EBL 0.1–1 ppm Kök ve gövde gelişimi
Verim artırma Çiçeklenme öncesi 28-HBL 0.5–2 ppm Tohum tutumu ve dolgunluk artışı
Stres dayanımı Kuraklık öncesi / sonrası BL veya EBL 0.2–1 ppm Antioksidan aktivite artışı
Hasat öncesi kalite Tohum olgunlaşma dönemi 24-EBL 0.1 ppm Yağ oranı ve tohum kalitesi artışı

8. Fazla Brassinosteroid Etkileri

  • Aşırı hücre uzaması → gevrek gövde

  • Anormal yaprak şekli

  • Düşük kök gelişimi

  • Bitki-hormon dengesinde bozulma

9. Özetle

  • Brassinosteroidler, ayçiçeğinde büyüme, dayanıklılık ve verim artışının temel hormonlarından biridir.

  • Auksin ve GA ile birlikte sinerjik çalışır, ABA ve Etilen ile denge sağlar.

  • Tarım uygulamalarında düşük dozlarda biyostimülan olarak kullanımı, hem stres direncini hem de verimi artırır.

İlaç Önerileri