Salisilik Asit Salisilik Asit (SA) , bitkilerde savunma, sinyal iletimi, patojen direnci ve stres dayanıklılığı süreçlerinde önemli rol oynayan fenolik kökenli bir bitki hormonudur. Ayçiçeğinde özellikle fungal, bakteriyel ve viral enfeksiyonlara karşı bağışıklık yanıtının düzenlenmesi , antioksidan savunmanın artırılması ve abiyotik stres toleransının güçlendirilmesi açısından etkilidir.
1. Temel Görevleri
Etki Alanı Açıklama
Sistemik Kazanılmış Direnç (SAR) SA, enfekte bölgeden tüm bitkiye sinyal göndererek uzun süreli bağışıklık oluşturur.
Savunma Genlerinin Aktivasyonu PR (pathogenesis-related) proteinleri, β-1,3-glukanaz, kitosanaz gibi savunma enzimlerini aktive eder.
Antioksidan Sistem Güçlendirmesi SOD, POD, CAT, APX gibi enzimlerin etkinliğini artırarak oksidatif stresi azaltır.
Fotosentez ve Klorofil Koruma Stres koşullarında klorofil yıkımını engeller, yaprak yaşlanmasını geciktirir.
Isı, Tuz ve Kuraklık Stresine Dayanıklılık SA, hücre zarlarını stabilize eder ve osmotik dengeyi korur.
Çimlenme ve Büyüme Düzenleme Düşük dozda büyümeyi teşvik eder; yüksek dozda büyümeyi yavaşlatabilir.
2. Ayçiçeğinde Fizyolojik Etkiler
Fenolojik Dönem SA Etkisi
Fide Gelişimi (00–19) Çimlenmeyi hızlandırır, kök gelişimini teşvik eder.
Vejetatif Dönem (20–39) Yaprak yüzeyini artırır, antioksidan savunmayı güçlendirir.
Tomurcuk ve Çiçeklenme (40–59) Polen canlılığını korur, çiçeklenmeyi senkronize eder.
Meyve ve Tohum Dönemi (60–79) Tohum enfeksiyonlarını azaltır, yağ sentezini destekler.
Olgunluk (80–99) Bitki dayanıklılığını ve tohum kalitesini artırır.
3. Salisilik Asit Biyosentezi
Prekürsör: Şikimik asit (Shikimate)
Yol:
Taşınma: Floem aracılığıyla sistemik olarak taşınır.
Aktif form: Serbest SA ve glikozil konjugatları (SAG, MeSA).
4. Diğer Hormonlarla Etkileşim
Hormon Etkileşim Türü Etki
Jasmonat (JA) Genellikle antagonistik SA, biyotrofik patojenlere karşı etkili; JA nekrotrofiklere karşı.
Etilen Sinerjik SAR (savunma) yanıtlarında birlikte etkilidir.
Abscisik Asit (ABA) Antagonistik ABA stresi yönetirken SA savunmayı önceler.
Sitokinin Sinerjik Fotosentez ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
5. Tarımsal Uygulamalar
Amaç Uygulama Zamanı Doz (mM) Etki
Fide dayanıklılığı artırma 2–3 yapraklı dönem 0.1–0.5 mM Stres toleransı artışı
Yaprak hastalıklarına karşı koruma Vejetatif ve çiçeklenme dönemi 0.5–1.0 mM Patojenlere karşı direnç
Kuraklık dayanımı Kuraklık öncesi 5–7 gün 0.25–0.5 mM Stoma kapanması ve su tasarrufu
Verim ve tohum kalitesi Çiçeklenme sonrası 0.25 mM Yağ oranı ve tohum dolgunluğu artışı
6. Fazla Salisilik Asit Etkileri
Aşırı doz → kloroz, büyüme geriliği
Fotosentez inhibisyonu
Protein sentezinde azalma
Bitkide oksidatif stres artışı
7. Özetle
Salisilik asit , ayçiçeğinde bitki bağışıklık sisteminin ana düzenleyicisidir.
Biyotrofik patojenlere karşı (mildiyö, pas, bakteriyel lekeler vb.) direnç sağlar.
Stres yönetimi ve tohum kalitesi için düşük dozda uygulamalar tarımsal verimliliği artırır.
