Hasat sonrası dönem, ayçiçeği bitkisinin aktif büyüme evresini tamamladığı, fizyolojik faaliyetlerinin minimum seviyeye indiği dinlenme (dormansi) sürecidir. Bu evre genellikle tohum olgunlaşması ve hasadın tamamlanmasının ardından başlar ve bir sonraki ekim dönemine kadar devam eder. Bitki artık vejetatif faaliyet göstermez; enerji, besin ve su metabolizması yavaşlar.
Fizyolojik Süreçler
Süreç
Açıklama
Solunum ve Metabolizma Azalması
Hücre içi metabolik hız minimum seviyeye iner, bitki dokuları su kaybına karşı daha dayanıklı hale gelir.
Besin Depolama
Bitki, kalan besinleri (özellikle karbonhidratlar ve yağlar) kök ve gövde tabanında depolar.
Tohum Dormansisi
Tohumlar çimlenmeye uygun koşullar sağlanıncaya kadar fizyolojik dormansiye girer.
Bitki Artıkları
Kök kalıntıları ve sap parçaları, toprakta organik madde kaynağı olarak kalır.
Toprak ve Bitki Yönetimi Önerileri
Anız yönetimi: Bitki artıklarının parçalanıp toprağa karıştırılması, organik madde miktarını artırır.
Toprak işleme: Hafif sürüm veya pulluk altı gevşetme yapılabilir.
Yeşil gübreleme veya baklagil ekimi: Toprakta azot dengesi sağlanır.
Toprak analizi: Bir sonraki sezon için gübreleme planı hazırlanmalıdır.
Kışlık ot kontrolü: Dormansi döneminde çıkan yabancı otlar erken kontrol edilmelidir.
Bitki Besleme ve Toprak Hazırlığı
Element
Rolü
Uygulama Önerisi
Organik madde (kompost, çiftlik gübresi)
Toprak yapısını ve mikrobiyal aktiviteyi artırır
Hasattan sonra 2–3 ton/da uygulanabilir
Fosfor (P)
Kök gelişimini destekler
Sonbaharda taban gübrelemede MAP veya TSP tercih edilebilir
Potasyum (K)
Bitki dokularının dayanıklılığını artırır
KCl veya K₂SO₄ formu ile taban uygulama yapılabilir
Kükürt (S)
Mikroorganizma aktivitesini artırır
Kükürtlü gübrelerle veya elemental S formunda desteklenir
Hastalık ve Zararlı Yönetimi
Toprak kaynaklı patojenler (Sclerotinia, Rhizoctonia) ile mücadele için rotasyon önerilir.
Kök ve sap artıkları yakılmamalı, biyolojik parçalanmayı hızlandıran mikrobiyal preparatlar (örneğin Trichoderma harzianum, Bacillus subtilis) kullanılabilir.
Depolama sırasında tohumlarda böcek zararlıları (örn. Bruchus spp., Ephestia kuehniella) için uygun kurutma ve düşük nem (%7–8) sağlanmalıdır.
Sonraki Sezona Hazırlık
Toprak dinlendirme ve mikrobiyal dengeleme yapılmalı.
Kireçleme (pH < 6,0 ise) uygulanabilir.
Ekim öncesi toprak testleri ve mikro element düzeltmeleri (özellikle B, Zn, Fe) planlanmalıdır.
