Bu evre, tohum dolumunun tamamlandığı, bitkinin fizyolojik olgunluğa ulaştığı ve hasat hazırlıklarının başladığı dönemdir. Genellikle çiçek tablasının arka kısmının sararması–kahverengileşmesi ve yaprakların kurumaya başlaması ile karakterizedir. Bitkide su kaybı hızlanır, başlar aşağı eğilir ve tohum nemi giderek azalır.
Fizyolojik Süreçler
Süreç
Açıklama
Tohum Dolumunun Tamamlanması
Tohumda yağ, protein ve karbonhidrat sentezi sonlanır. Kuru madde birikimi maksimum seviyeye ulaşır.
Nem Kaybı ve Kuruma
Bitki dokularında su oranı azalır; başlar ve saplar kurur. Hasat için uygun nem (%10–12) hedeflenir.
Pigment Değişimi
Yapraklar sararır, klorofil yıkımı başlar, karotenoidler baskın hale gelir.
Hormonel Denge
Abscisik asit (ABA) artar, auksin ve giberellin aktivitesi azalır; bu da olgunlaşma ve dormansiye hazırlığı başlatır.
Bitki Besleme Stratejisi
Element
Rolü
Önerilen Uygulama
Potasyum (K)
Yağ birikimi ve olgunluk sürecinde hücre su dengesini düzenler.
Son dönemlerde yapraktan 2–3 kg/ha K₂O eşdeğeri uygulanabilir.
Fosfor (P)
Enerji transferini ve yağ sentezini destekler.
Fosfor eksikliği varsa yapraktan MKP (0-52-34) ile desteklenir.
Kalsiyum (Ca)
Hücre zarlarını güçlendirir, hasat sonrası çürüklüğü azaltır.
CaCl₂ veya Ca-nitrat yapraktan uygulanabilir.
Mikro elementler (B, Zn)
Polimerizasyon ve yağ sentezinde görev alır.
Hasat öncesi 0,5–1 kg/ha yapraktan uygulanabilir.
Sulama ve Su Yönetimi
Son dönemde aşırı sulamadan kaçınılmalı, hasat öncesi 10–15 gün kala sulama durdurulmalıdır.
Fazla sulama, başta mantar enfeksiyonlarını (özellikle Sclerotinia sclerotiorum) artırabilir.
Uygun toprak nemi, hem baş eğilmesini hem de tane kalitesini korur.
Hastalık ve Zararlı Yönetimi
Hasat öncesi fungal kontrol için biyolojik veya düşük kalıntılı preparatlar tercih edilmelidir (örneğin Bacillus subtilis, Trichoderma spp.).
Kuş zararları ve kemirgenler için fiziksel koruma önlemleri alınmalıdır.
Pas, alternarya ve gri küf (Botrytis) belirtileri kontrol edilmelidir.
Hasat Hazırlığı
Tohum nemi %10–12 seviyesine düştüğünde hasat yapılmalıdır.
Başlar ve saplar tamamen kuruduğunda mekanik hasat verimlidir.
Erken hasat, yüksek nem nedeniyle yağ kalitesini düşürür; geç hasat ise dökülme ve kayıpları artırır.
Hasat sonrası depolamada sıcaklık 20 °C’nin altında, nem %8’in altında tutulmalıdır.
