Bilgi Bankası

Hasat Sonrası Kaliteyi Artırma Önerileri

1. Hasat Zamanının Doğru Belirlenmesi

  • Tohum nem oranı: Hasat, nem oranı %9–12 civarına düştüğünde yapılmalıdır. Daha yüksek nemde yapılan hasatlarda mekanik kırılma ve yağ asidi oksidasyonu artar.

  • Sap ve tablaların olgunluk rengi: Sap sararmış, tabla arka kısmı kahverengiye dönmüş olmalıdır.

  • Erken hasat → düşük yağ oranı, yüksek serbest yağ asidi (FFA) değeri

  • Geç hasat → dökülme, mantari bulaşma ve oksidasyon riski

2. Hasat Ekipman ve Şartlarının Optimizasyonu

  • Kombine ayarları: Düşük devir, uygun tabla ve bıçak açısı kullanılmalı; tohum kırılmasını önler.

  • Temizleme sistemleri: Toz, kabuk, sap kırıntısı gibi yabancı materyaller yağ kalitesini olumsuz etkiler.

  • Hasat sonrası bekleme süresi: Biçilen ürün, en geç 12 saat içinde kurutma ünitesine alınmalıdır.

3. Kurutma ve Nem Yönetimi

  • Doğal kurutma: Hava sıcaklığı 25–35 °C aralığında olmalı; doğrudan güneş altında değil, gölgede yapılmalıdır.

  • Mekanik kurutma: Maksimum 45 °C’ye kadar sıcak hava kullanılabilir. Daha yüksek sıcaklık yağ oksidasyonunu hızlandırır.

  • Hedef nem: %7–9 aralığında olmalıdır. Bu oran depolama sırasında küf gelişimini sınırlar.

4. Depolama Koşulları

  • Sıcaklık: 10–15 °C arası idealdir.

  • Bağıl nem: %60’ın altında olmalıdır.

  • Hava sirkülasyonu: Düzenli hava akımı ile yoğuşma (kondenzasyon) önlenmelidir.

  • Zararlı kontrolü: Depo yüzeyleri temizlenmeli, Ephestia kuehniella, Sitophilus spp., Tribolium spp. gibi zararlılara karşı önleyici fumigasyon yapılabilir.

  • Küf önleme: Aspergillus flavus ve Penicillium spp. oluşumuna karşı organik asit buharları (örneğin propiyonik asit) veya biyokoruyucular (Bacillus spp.) kullanılabilir.

5. Yağ Kalitesini Korumaya Yönelik İşlemler

  • Antioksidan katkılar: Tohum yüzeyine doğal antioksidanlar (örneğin tokoferoller, rozmarinik asit) uygulanabilir.

  • Soğuk depolama: Uzun süreli saklamalarda sıcaklık 8–10 °C’ye düşürülmelidir.

  • Yağ ekstraksiyonu öncesi: Tohumlar kısa süreli gazla inert ortamda (N₂, CO₂) tutulabilir; oksidatif rancidity azalır.

6. Hasat Sonrası Biyolojik ve Kimyasal Koruma

  • Biyokontrol ajanları:

    • Trichoderma harzianum → depo mantarlarına karşı

    • Bacillus subtilis → mikotoksin üretimini baskılar

  • Doğal film kaplama: Bitkisel balmumu, karnauba veya kitosan bazlı kaplamalar ile tohum yüzeyinde oksijen bariyeri oluşturulabilir.

  • Kimyasal koruma: Onaylı depolama koruyucuları (ör. pirimifos-metil, deltametrin) kullanılabilir, ancak maksimum kalıntı limitlerine (MRL) dikkat edilmelidir.

7. Kalite Takibi ve Analiz

  • Rutin analizler:

    • Nem, serbest yağ asidi, peroksit sayısı

    • Renk ve yağ asidi profili (oleik/linoleik oranı)

    • Mikotoksin (aflatoksin B1, B2, G1, G2) testleri

  • Sensörlü izleme: Depolarda nem ve sıcaklık sensörleri ile sürekli izleme (IoT destekli) yapılabilir.

8. AgroPlanet İçin Dijital Takip Önerisi

  • “Hasat Sonrası Modülü” içinde;

    • Nem ve sıcaklık sensör verileri

    • Depo hijyen puanı

    • Kalite analiz sonuçları

    • Uygulanan koruma yöntemleri

    • Risk göstergeleri (FFA, mikotoksin, zararlı yoğunluğu)
      gibi parametrelerin grafiksel olarak izlenebilir hale getirilmesi önerilir.

İlaç Önerileri