Ayçiçeği tohumlarından maksimum yağ verimi elde etmek için uygulanan işlemlerdir.
Amaç, yüksek verim + düşük oksidasyon + minimal enerji tüketimi prensibiyle yağın mekanik veya kimyasal yollarla ayrıştırılmasıdır.
2. Yağ Ekstraksiyonu Yöntemleri
Yöntem
Prensip
Avantaj
Dezavantaj
Mekanik Presleme (Soğuk/ Sıcak)
Tohumun sıkıştırılmasıyla yağ çıkarılır.
Kimyasal kullanılmaz, doğal aroma korunur.
Verim düşük (%65–75)
Solvent Ekstraksiyonu (Hexan vb.)
Yağ çözücü solventlerle ayrıştırılır.
Yüksek verim (%95+)
Solvent kalıntı riski, enerji tüketimi yüksek
Süperkritik CO₂ Ekstraksiyonu
CO₂’nin sıvı-gaz arası fazda kullanımı
Çevreci, kalıntısız, yüksek saflık
Yüksek ekipman maliyeti
Enzimatik Ekstraksiyon (Biyoteknolojik)
Hücre duvarını enzimlerle parçalama
Düşük sıcaklıkta yüksek kalite
Süre uzun, enzim maliyeti yüksek
3. Rafinasyon (Arıtma) Aşamaları
Ayçiçeği ham yağında bulunan fosfatidler, serbest yağ asitleri, pigmentler ve kokulu bileşikler rafinasyonla uzaklaştırılır.
Rafinasyon, 5 temel aşamada gerçekleştirilir:
Aşama
İşlem
Amaç
Degumming (Sakız Giderme)
Su, asit veya enzimle fosfatidleri ayırma
Yağ berraklığını artırma
Nötralizasyon
Alkali (NaOH) ile serbest yağ asitlerini uzaklaştırma
FFA oranını düşürme
Ağartma (Bleaching)
Bentonit veya aktif karbon kullanımı
Renk açma, pigment giderimi
Deodorizasyon
180–240 °C buhar distilasyonu
Koku ve uçucu bileşenleri giderme
Winterizasyon (Soğutma Filtrasyonu)
Yüksek erime noktalı trigliseritlerin ayrılması
Berraklık, soğuk stabilite sağlama
4. Enerji ve Kalite Yönetimi
Sıcaklık kontrolü: 45 °C’yi aşmayan presleme sıcaklığı kaliteyi korur.
Vakumlu sistemler: Oksidasyonu azaltır.
Isı geri kazanımı: Rafineri tesislerinde enerji verimliliği sağlar.
Filtrasyon teknolojileri: Otomatik membran filtreler partikül kalıntısını minimize eder.
5. AgroPlanet Dijital Entegrasyon Önerisi
AgroPlanet platformunda “Yağ Ekstraksiyonu ve Rafinasyon Teknolojileri” modülünde izlenebilecek parametreler:
Presleme ve solvent sıcaklık verileri
Verim oranı (%)
FFA, PV, renk ölçümleri (otomatik analiz girişleri)
Enerji tüketim grafiği ve CO₂ emisyon izleme
Rafinasyon adımları ve kalite puanı (AI değerlendirmesi)
6. Sürdürülebilir Yağ Üretimi Yaklaşımları
Solvent yerine biyobazlı ekstraksiyon ajanları (etanol, izopropanol)
Enzimatik + CO₂ hibrid sistemler
Atık yağ geri kazanımı ve enerji geri dönüşümü
Dijital rafineri yönetimi (IoT ve otomatik kalite izleme)
