Jasmonat (JA MeJA) Jasmonat (JA) ve metil jasmonat (MeJA), bitkilerde stres yanıtı, savunma mekanizmaları, büyüme ve olgunlaşma süreçlerinde görev alan lipid türevli bitki hormonlarıdır. Ayvada, özellikle biyotik streslere (mantar, bakteri, zararlı) karşı savunma ve hasat sonrası kalite koruma açısından önemli roller oynar.
Özellik Açıklama
Kimyasal yapı Yağ asidi (linolenik asit) türevi oksilipin bileşiği
Ana formlar Jasmonik asit (JA) ve uçucu metil jasmonat (MeJA)
Doğal kaynağı Kloroplast zarlarındaki α-linolenik asitten türetilir
Etki şekli Hücre içi sinyal iletimiyle gen ekspresyonunu değiştirir
Biyosentez Mekanizması (Ayva Bitkisi Özelinde)
α-Linolenik Asit (Kloroplast zarında)
→ 13-LOX (Lipoksigenaz) → 13-HPOT
→ AOS (Allene oksit sentaz) → 12,13-EOT
→ AOC (Allene oksit siklaz) → OPDA
→ Peroksizomda β-oksidasyon → Jasmonik Asit (JA)
→ Metil transferaz aktivitesi → MeJA
Fizyolojik Roller ve Etkiler
Süreç Jasmonatların Rolü Açıklama
Savunma tepkisi Patogen ve zararlılara karşı genleri aktive eder PR-proteinleri, fitoaleksinler sentezlenir
Stres dayanımı Kuraklık, tuzluluk, ozmotik streslere karşı direnç sağlar ROS detoksifikasyonunu destekler
Olgunlaşma Meyve aroması ve renk gelişimini etkiler Etilen ile sinerjik etki gösterir
Yaprak yaşlanması Kontrollü senesensi düzenler Besin mobilizasyonunu artırır
Hasat sonrası kalite Mantar enfeksiyonlarını baskılar MeJA uygulamaları çürüklüğü azaltır
Diğer Hormonlarla Etkileşim
Hormon Etkileşim Etki
Salisilik Asit (SA) Antagonistik Farklı savunma yollarını düzenler
Etilen (ET) Sinerjistik Meyve olgunlaşmasını hızlandırır
Abscisik Asit (ABA) Sinerjistik Stres tepkisini artırır
Auksin (IAA) Antagonistik Büyüme ve savunma arasında denge kurar
Ayvada Uygulama ve Önemi
0.5–1 mM MeJA uygulamaları , ayvada Alternaria ve Botrytis gibi mantar patojenlerine karşı koruma sağlar.
Soğuk depolama öncesi MeJA daldırmaları , fenolik bileşik miktarını artırır ve kahverme reaksiyonlarını azaltır.
JA sinyali , LOX, PAL, POD, PPO gibi savunma enzimlerini aktive ederek hücre duvarını güçlendirir.
Antioksidatif Savunma ile İlişki
JA/MeJA, SOD, CAT, APX, POD gibi enzimlerin aktivitesini artırarak oksidatif stresi azaltır.
Bu etki özellikle hasat sonrası depolama süresinde meyve dokularının dayanıklılığını artırır.
