Etilen (C₂H₄) Etilen (C₂H₄), bitkilerde gaz formunda bulunan tek hormon olup, olgunlaşma, yaşlanma, yaprak dökümü ve stres tepkilerinde kritik rol oynar. Ayvada özellikle meyve olgunlaşması, aroma gelişimi ve hasat sonrası bozulma süreçlerini yöneten başlıca hormondur.
Özellik Açıklama
Kimyasal formül C₂H₄
Fiziksel form Gaz (hidrokarbon)
Sentez yeri Meyve dokuları, yaşlanan yaprak ve çiçekler
Özellikleri Uçucu, renksiz, suda az çözünen gaz hormon
Biyosentez Mekanizması (Ayva Bitkisi Özelinde) metionin → SAM → ACC → Etilen dönüşümüyle gerçekleşir.
Aşama Enzim Görev
1. Metionin → S-adenosilmetiyonin (SAM) SAM sentetaz Ön madde oluşturur
2. SAM → ACC (1-aminosiklopropan-1-karboksilik asit) ACC sentaz (ACS) Hız sınırlayıcı basamak
3. ACC → Etilen + CO₂ + HCN ACC oksidaz (ACO) Etilen gazı üretimi
Bu reaksiyonlar özellikle olgunlaşma öncesi ve hasat sonrası dönemde hızla artar.
Fizyolojik Roller ve Etkiler
Süreç Etilenin Rolü Açıklama
Meyve olgunlaşması Hücre duvarı enzimlerini aktive eder Pektinaz ve selülaz ile yumuşama başlar
Aroma ve renk gelişimi Karotenoid ve ester sentezini tetikler Ayvada sararma ve aromatik bileşik artışı
Yaprak dökümü Abscisyon tabakasında hücre ayrışmasını sağlar Dormansiye geçişi kolaylaştırır
Senesens (yaşlanma) Klorofil yıkımı ve protein parçalanmasını hızlandırır Yaprak ve meyve yaşlanması
Stres yanıtı Yaralanma, tuz veya su stresi sonrası artar Savunma genlerini aktive eder
Diğer Hormonlarla Etkileşim
Hormon Etkileşim Etki Sonucu
Auksin (IAA) Sinerjistik Yaprak dökümünü düzenler
Gibberellin (GA) Antagonistik Olgunlaşmayı geciktirir
Salisilik Asit (SA) Antagonistik Etilen sentezini baskılar
Jasmonat (JA) Sinerjistik Savunma tepkilerini güçlendirir
ABA Kısmi sinerjik Stres koşullarında etilen üretimini destekler
Ayvada Uygulama ve Yönetim Önemi
Kontrollü atmosfer depolamada , etilen birikimi 0.1 ppm’in altında tutulmalıdır.
Etilen inhibitörleri (1-MCP) , raf ömrünü %30–50 uzatabilir .
Etilen ölçümü , ayvada olgunluk göstergesi olarak kullanılır (≥1 µL·L⁻¹).
Soğuk zincir ve hava sirkülasyonu , etilenin birikmesini önler.
Enzimatik İlişkiler ve Kalite Etkileri
PPO, POD, LOX gibi enzimler, etilen etkisiyle aktive olarak renk değişimi ve tat bileşenlerini düzenler.
Aşırı etilen, lignifikasyon ve fenolik oksidasyon ile kahvermeye neden olabilir.
