Bakteriyel Yanıklık Hastalığı (Xylophilus ampelinus)
Bağlarda görülen bakteriyel yanıklık, Xylophilus ampelinus bakterisinin neden olduğu, karantina kapsamında önemli bir hastalıktır.
Bitkide iletim demetlerinde çoğalarak sürgün, yaprak, çiçek ve meyve salkımlarında kahverengileşme, kurumalar ve gövdede kanserleşme (odunsu çatlaklar) oluşturur.
Etmen Bilgisi
Özellik
Açıklama
Etmen
Xylophilus ampelinus (Panagopoulos 1969)
Bakteri tipi
Gram negatif, aerobik, çubuk şeklinde
Yaşam alanı
Ksilem (ileti demetleri)
Hareket kabiliyeti
Flagellalı, hareketli
Optimum gelişme sıcaklığı
20–25 °C
Belirtiler
Yaprak ve Sürgünler
Yaprak damarları boyunca kahverengileşme.
Sürgünlerde kırmızımsı kahverengi çizgiler (özellikle bir yıllık çubuklarda).
Sürgün uçlarında geriye doğru kuruma (yanıklık görünümü).
Kuruyan yaprakların dökülmeden asılı kalması.
Çiçek ve Salkımlar
Çiçek salkımlarında kararma, dökülme.
Meyve tanelerinde büzüşme ve siyahlaşma.
Şiddetli enfeksiyonlarda salkımlar tamamen kurur.
Odunsu Dokular
Yıllık çubuklarda uzunlamasına çatlaklar ve siyah çizgiler.
Enine kesitte kahverengi damar halkaları.
Gövdede kanserleşmiş, ölü dokular.
Görülme Koşulları
Faktör
Etki
İklim
Serin ve nemli ilkbahar, yoğun çiğ veya yağış hastalığı artırır.
Sıcaklık
18–25 °C’de optimum gelişme.
Mekanik yaralar
Budama, dolu veya rüzgârla oluşan yaralar enfeksiyonu kolaylaştırır.
Toprak
Ağır, su tutan topraklarda hastalık daha şiddetli seyreder.
Tanı Yöntemleri
Yöntem
Açıklama
Laboratuvar izolasyonu
King’s B veya Nutrient agar besiyerinde sarı pigmentli koloniler.
Gram testi
Gram negatif sonuç verir.
PCR / ELISA
Spesifik ve güvenilir tanı sağlar.
Mikroskobik inceleme
Ksilem dokularında bakteri kolonileri gözlenir.
Yayılma ve Bulaşma
Kaynak
Açıklama
Fidan / çelik
En önemli bulaşma kaynağıdır.
Budama aletleri
Mekanik bulaşmanın en sık nedeni.
Yağmur / rüzgar
Bakteri damlacıklarla yayılabilir.
Kök teması
Bitkiden bitkiye geçiş mümkündür.
Mücadele ve Yönetim
Kültürel Önlemler
Sertifikalı, hastalıktan ari fidan kullanılmalıdır.
Budama aletleri %10 sodyum hipoklorit, alkol veya formalinle dezenfekte edilmelidir.
Yağış sonrası budama yapılmamalıdır.
Enfekte çubuklar yakılmalı veya bağdan uzaklaştırılmalıdır.
Drenaj sağlanmalı, bağda hava akımı artırılmalıdır.
Kimyasal ve Biyolojik Önlemler
Bordo bulamacı: Tomurcuk patlamadan önce %1, sonbaharda %2 oranında uygulanır.
Bakırlı preparatlar: (Bakır hidroksit, bakır oksiklorür) erken dönemde uygulanabilir.
Bakteriyofaj veya antagonistik bakteriler: Araştırma aşamasındadır.
Ekonomik Önemi
Etki
Açıklama
Verim kaybı
%20–80 arasında değişir.
Bağ ömrü
10–15 yıl kısalabilir.
İhracat riski
Karantina kapsamındaki hastalık olduğundan ihracatı engelleyebilir.
Farklı Tanı
Benzer Hastalık
Farklılık
Botrytis sürgün yanıklığı
Fungal kaynaklıdır, gri küf miselleri oluşur.
Eutipiosis (Eutypa lata)
Sert, keskin kenarlı kanserleşmeler vardır; bakteri kokusu bulunmaz.
AgroPlanet Yönetim Özeti
Kriter
Bilgi
Etmen
Xylophilus ampelinus
Hastalık tipi
Bakteriyel yanıklık (karantina hastalığı)
Belirti
Sürgünlerde çizgi ve çatlaklar, damar kararması, kurumalar
Yayılma
Fidan, budama aletleri, yağmur
Mücadele
Bakırlı ilaçlar, dezenfeksiyon, hijyen
Risk dönemi
İlkbahar – tomurcuk patlaması
Zararı
%30–80 verim kaybı
Önlem
Sertifikalı fidan, bordo bulamacı, hijyen uygulamaları
